Folk skriv ikkje like mange brev som før, i alle fall ikkje for hand. Å få brevpapir i jole- og bursdagsgåve er heller ikkje so vanleg lenger, men mange kjærleiksbrev, fanbrev, avskilsbrev og trugselbrev vert framleis skrivne for hand.

Det er likevel dei elektroniske breva, stundom kalla e-brev eller skjermbrev, som råder grunnen i dag. Mange handskrivne brev er vortne samla, sorterte og utgjevne i bokform. Korleis vert det med e-breva? Kjem forlaga til å gjeva ut e-brev i utval?

Brev heng i hop med det latinske adjektivet brevis, som tyder ‘stutt, låg, grunn, smal, liten’ (jf. lånord som abbreviera ‘stytta av’). Opphavleg vart ordlaget breve scriptum (‘stutt skriv’) eller berre breve mest nytta om pavebrev. Sidan har tydinga vida seg ut, og no kan me bruka brev om ‘skriftleg melding (som vert send i konvolutt)’ og ‘skriv som heimlar, kunngjer, stadfester noko’ (jf. adelsbrev, pantebrev, fagbrev). Ordet har vore med oss lenge (norr. bréf), og det er vorte det vanlege ordet for skriv av det ovannemnde slaget. Slik er det òg i tysk (Brief). I engelsk er det letter (av latin littera, litera) som har denne rolla.

Me støyter på etterkomarar av latin brevis i engelsk òg, som adjektivet brief (‘stutt’), substantivet brief (‘skriv frå styresmakt, føresegn’) og verbet brief (‘samanfatta; opplysa, rettleia eller gjeva ordre om’).

Det sistnemnde ordet har smotte inn i norsk og fått den fastsette skrivemåten brifa. Me kan brifa nokon i eller om noko (t.d. «brifa ein om oppdraget»), og når folk har vore gjennom noko leitt eller krevjande, til dømes opprydjing etter ei brevbombe, vert dei gjerne debrifa etterpå (jf. brifing, debrifing). I norsk har brifa jamvel fått tydinga ‘prøva å imponera, kjekka seg’. Det finst folk som brifar i brevform. Me har vel alle lese jolebrev der brevskrivarane greier ut om alt det fantastiske dei har gjort og opplevt sidan sist?

Når folk skriv brev til kvarandre, seier me at dei brevbytest, brevskiftest eller brevvekslar. Mange av brev-orda våre har med slike brevbyte å gjera. Me talar om brev- og besøkskontroll, brevsprekk, brevkurs, kjedebrev og brevvener. Dei som vil nå ut til mange, skriv gjerne lesarbrev eller opne brev. Men dei mest lesne breva må vera apostelbreva i Det nye testamentet.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com