Dei ropar mot deg langs vegen, skilta: «Ekte håndverkerpølse – 39 kroner.» «Ostegrill med biter av Jarlsberg – kun 15 kroner.» «Påskebolle med sjokolade og vaniljekrem – tre for 29 kroner.» Og sjølvsagt: «Wiener for en tier.» Det største uromomentet då Statoil vart seld til kanadiske Couche-Tard, og stasjonane fekk namnet Circle K, var ifylgje dei sjølve om wienertilbodet skulle vare ved. Det skulle det sjølvsagt.

Der sit du, i bilen, og keiar deg. Du har sete der nokre timar, det er nokre timar att. Det monotone hovudet kan du døyve med musikk, ei lydbok eller ein podkast, men den monotone kroppen – stillesittinga – er ikkje like god å døyve. Ein får lyst til å gjere noko, eit eller anna, om det no berre er å føre ei hand opp og ned til munnen, putte noko inn, tygge på det, kjenne smaken, svelgje ned – og gjenta. Ikkje fordi ein er svolten, men fordi det er noko som skjer.

Difor et du, medan du køyrer. Sjølvsagt planlegg du det ikkje – denne gongen skal du jo stå imot. Ta med niste til eit måltidsstopp, kanskje, men ikkje gje etter for trongen til å småete.

Så hamnar du der, då. På bensinstasjonen, med ein bolle eller ei pølse. For det er det du får kasta mot deg, det er det som er billeg, raskt og enkelt. Må det vere slik?

Vil, men får ikkje til

For eigentleg vil jo absolutt alle gjere Noreg sunnare. Sjølvsagt vil dei det. Seinast i mars skreiv heile fire statsrådar under på ein uvanleg poetisk handlingsplan for sunnare kosthald: «Den handler om å gjøre det litt lettere å velge sunt. Den handler om å gjøre det vi velger, litt sunnere», skreiv dei. Og dei som sel maten, kastar seg på. Sjølvsagt vil daglegvarekjedemogulane gjere Noreg sunnare. «Vi vil selge mer av det gode, mindre av det usunne», skriv Norgesgruppen. I desember i fjor skreiv dei under ein avtale med Bernt Høie om å bidra til at nordmenn får i seg mindre salt, sukker og metta feitt. «Vi bør spise mer grønnsaker, mer fisk og sjømat, mindre salt, mindre sukker og en større andel umettet fett i forhold til mettet fett, og matbransjen har kanskje det største ansvaret av alle», skriv Reitan-eigde Rema 1000.

Har dei gløymt dette når dei planlegg menyane på bensinstasjonane sine? For ja, dei har fingrar med i spelet der òg: Reitan styrer Uno X og 7-Eleven hos Shell, Norgesgruppen driv Esso-stasjonar.

Kva dei utanlandske eigarane meiner, er ikkje godt å seie. (Til dømes skal irske DCC overta alle norske Esso-stasjonar i løpet av 2017.) Det spelar elles lita rolle kor ein handlar: Tilbodet er det same. Her finst sunn mat, men han kostar. Ein liten plastboks med frukt eller små gulrøter kostar det same som to pølser eller tre bollar. Circle K på Berkåk i Sør-Trøndelag, som tok sølv i NM i sunn fast-food 2016, har til og med salatbar. Her er prisen 18 kroner per hekto, monaleg mykje høgare enn i daglegvarebutikkar. Mest truleg er det altså ganske god profittmargin på dei sunne alternativa.

Med andre ord betaler dei som kjøper sunn mat, for dei som kjøper usunn mat. Er det rettvist? Det gjer det i alle høve ikkje lettare å velje sunt.

Bøy og tøy i staden?

For sjølv om det å ete seg mett handlar om meir enn kaloriar, handlar det i stor grad om nettopp prisen på ein kalori – sidan mykje av maten ikkje inneheld særleg mykje anna enn kaloriar, meiner eg. Prisen på éin kalori i ei wienerpølse til ti kroner er 7 øre. Ein fruktkalori er meir enn fem gonger dyrare: 37 øre.

Veksten i sal på bensinstasjonar og kioskar har ikkje vore like stor som i resten av næringa. Mykje av årsaka er auka opningstider i daglegvarebransjen. Førebels er det ein like grei stad å døyve keisemda. Gulrot, druer, cherrytomatar og fiskekaker fungerer faktisk like bra som bollar og pølser. Eventuelt: Ta deg ein pause med femten knebøy.

Siri Helle