JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Kunnskap

Kvinnekuppet på Utsira

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Aasa Helgesen var ordførar på Utsira i 1926–1928.

Aasa Helgesen var ordførar på Utsira i 1926–1928.

Aasa Helgesen var ordførar på Utsira i 1926–1928.

Aasa Helgesen var ordførar på Utsira i 1926–1928.

3656
20180525
3656
20180525

Historia er full av tilfeldige årstal. Ho ser ut til å fordele hendingar rundt på årstala utan nokon tydeleg plan, stort og smått om kvarandre.

Kloke folk har rettnok brukt mykje krefter på å finne mønster i historia, lange liner eller kva no mønsteret blir kalla. Det finst også dei som har brukt mykje tankekraft på å finne ut kvar historia har tenkt seg, kva framtida vil ha å by oss. Historia sjølv ser ut til å ta slike tankebygningar med sinnsro, både dei som lagar mønster i fortida, og dei som lagar mønster for framtida. Tankar som var god historietenking for hundre år sidan, er i dag museale. Samfunnssystem som kjende framtida og som skulle føre oss dit, ligg i dag i ruinar.

1925 er eit av desse tilfeldige årstala der sentrale aktørar sette spor. Lenin var akkurat død. Adolf Hitler var akkurat sett i fengsel, dømd for ølstovekuppet i München. Einar Gerhardsen var eit par år før vald til sekretær i Det norske Arbeidarparti. Og på Bryne hadde dei akkurat starta ein ny skule: Rogaland landsgymnas.

Midt i denne globale og lokale dramatikken sette kvinnene på Utsira i gang eit opprør som fekk menn til å skjelve og riste på hovudet. Kvinnfolk!

Etter folketalet er Utsira den minste kommunen i landet, 221 innbyggjarar i 1988. Ingen tettstader, står det i leksikonet. Det var politisk strid på Utsira. Mange meinte at dei tolv mennene i heradsstyret hadde oppført seg dumt i ei sak om skattlegging. Dei hadde oppført seg som ein gjeng med kvinnfolk, vart det sagt. Ein innflyttar høyrde dette. Han reagerte med å sette opp ei rein kvinneliste til valet, stort sett fylt med konene til karane i heradstyret.

Det gamle styret stilte også til val og rekna med å bli attvalde. Så skjedde ikkje. Det nye heradsstyret vart éin mann og resten kvinner.

Det vart skandale. Folk var i harnisk, og ukvemsorda hagla. Det vart sendt brev til fylkesmannen med krav om omval, til inga nytte. Valet var lovleg gjennomført.

Valresultatet vart halde hemmeleg ei veke. Då Haugesund Avis omsider skulle skrive om valet og det skammelege resultatet, fekk dei ein telefon om å la det vere. Det hjelpte ikkje.

Aasa Helgesen vart ordførar, den første kvinnelege ordføraren i landet, visstnok også i Europa. Ho var innflyttar, frå Marnadal, jordmor og gift med ein fiskar og småbonde. Dei hadde åtte born.

Skjørteregimet på Utsira, i Noregs minste kommune, langt ute i havet, vart lagt merke til både i Noreg og i utlandet.

Etter det som blir fortalt, var dei få innbyggjarane betre nøgde med dette kvinneregimet enn med det skandaliserte gamle gubbeveldet. Og kvinnene sat og regjerte den treårige perioden ut.

1925. Det var 70 år sidan Camilla Collett gav ut Amtmandens Døttre, og Camilla hadde no vore død i 30 år.

Og det skulle gå 56 år før vår første kvinnelege statsminister, Gro Harlem Brundtland, steig fram på Slottsplassen med den sterkaste kvinnerepresentasjonen ei norsk regjering nokon gong har hatt.

Historia har gått eit stykke sidan åttebarnsmora Aasa Helgesen, mot sin vilje, vart ordførar for Noregs minste kommune. I dag sit kvinner på sentrale kommandopostar i landet vårt, for ikkje å seie i Europa.

Og ein frilansjournalist på Finnøy i Ryfylke, Hjørdis Halleland Mikalsen, har funne fram til Aasa Helgesen og sit og skriv bok om henne, med stipend frå fagbokforfattarane. Journalistyrket er blitt eit kvinneyrke, eit av dei mange det siste hundreåret.

Historia har mykje å fortelje, om ein ser etter.

Denne gongen er det Øyposten, lokalavisa på Finnøy, som har funne fram til Aasa Helgesen og Hjørdis Halleland Mikalsen og fortel historia om dei, som er ein del av historia om siste hundreåret.

Andreas Skartveit

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Historia er full av tilfeldige årstal. Ho ser ut til å fordele hendingar rundt på årstala utan nokon tydeleg plan, stort og smått om kvarandre.

Kloke folk har rettnok brukt mykje krefter på å finne mønster i historia, lange liner eller kva no mønsteret blir kalla. Det finst også dei som har brukt mykje tankekraft på å finne ut kvar historia har tenkt seg, kva framtida vil ha å by oss. Historia sjølv ser ut til å ta slike tankebygningar med sinnsro, både dei som lagar mønster i fortida, og dei som lagar mønster for framtida. Tankar som var god historietenking for hundre år sidan, er i dag museale. Samfunnssystem som kjende framtida og som skulle føre oss dit, ligg i dag i ruinar.

1925 er eit av desse tilfeldige årstala der sentrale aktørar sette spor. Lenin var akkurat død. Adolf Hitler var akkurat sett i fengsel, dømd for ølstovekuppet i München. Einar Gerhardsen var eit par år før vald til sekretær i Det norske Arbeidarparti. Og på Bryne hadde dei akkurat starta ein ny skule: Rogaland landsgymnas.

Midt i denne globale og lokale dramatikken sette kvinnene på Utsira i gang eit opprør som fekk menn til å skjelve og riste på hovudet. Kvinnfolk!

Etter folketalet er Utsira den minste kommunen i landet, 221 innbyggjarar i 1988. Ingen tettstader, står det i leksikonet. Det var politisk strid på Utsira. Mange meinte at dei tolv mennene i heradsstyret hadde oppført seg dumt i ei sak om skattlegging. Dei hadde oppført seg som ein gjeng med kvinnfolk, vart det sagt. Ein innflyttar høyrde dette. Han reagerte med å sette opp ei rein kvinneliste til valet, stort sett fylt med konene til karane i heradstyret.

Det gamle styret stilte også til val og rekna med å bli attvalde. Så skjedde ikkje. Det nye heradsstyret vart éin mann og resten kvinner.

Det vart skandale. Folk var i harnisk, og ukvemsorda hagla. Det vart sendt brev til fylkesmannen med krav om omval, til inga nytte. Valet var lovleg gjennomført.

Valresultatet vart halde hemmeleg ei veke. Då Haugesund Avis omsider skulle skrive om valet og det skammelege resultatet, fekk dei ein telefon om å la det vere. Det hjelpte ikkje.

Aasa Helgesen vart ordførar, den første kvinnelege ordføraren i landet, visstnok også i Europa. Ho var innflyttar, frå Marnadal, jordmor og gift med ein fiskar og småbonde. Dei hadde åtte born.

Skjørteregimet på Utsira, i Noregs minste kommune, langt ute i havet, vart lagt merke til både i Noreg og i utlandet.

Etter det som blir fortalt, var dei få innbyggjarane betre nøgde med dette kvinneregimet enn med det skandaliserte gamle gubbeveldet. Og kvinnene sat og regjerte den treårige perioden ut.

1925. Det var 70 år sidan Camilla Collett gav ut Amtmandens Døttre, og Camilla hadde no vore død i 30 år.

Og det skulle gå 56 år før vår første kvinnelege statsminister, Gro Harlem Brundtland, steig fram på Slottsplassen med den sterkaste kvinnerepresentasjonen ei norsk regjering nokon gong har hatt.

Historia har gått eit stykke sidan åttebarnsmora Aasa Helgesen, mot sin vilje, vart ordførar for Noregs minste kommune. I dag sit kvinner på sentrale kommandopostar i landet vårt, for ikkje å seie i Europa.

Og ein frilansjournalist på Finnøy i Ryfylke, Hjørdis Halleland Mikalsen, har funne fram til Aasa Helgesen og sit og skriv bok om henne, med stipend frå fagbokforfattarane. Journalistyrket er blitt eit kvinneyrke, eit av dei mange det siste hundreåret.

Historia har mykje å fortelje, om ein ser etter.

Denne gongen er det Øyposten, lokalavisa på Finnøy, som har funne fram til Aasa Helgesen og Hjørdis Halleland Mikalsen og fortel historia om dei, som er ein del av historia om siste hundreåret.

Andreas Skartveit

Emneknaggar

Fleire artiklar

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Jim Watson / AFP / NTB

Samfunn

Trump ord for ord

Kva seier Trump på folkemøta? For å få eit inntrykk av kva han vil formidla til møtelyden, trykkjer vi den første delen av talen han heldt i vippestaten Michigan førre helg.

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Jim Watson / AFP / NTB

Samfunn

Trump ord for ord

Kva seier Trump på folkemøta? For å få eit inntrykk av kva han vil formidla til møtelyden, trykkjer vi den første delen av talen han heldt i vippestaten Michigan førre helg.

Sunniva M. Roligheten debuterte som romanforfattar i 2022. Boka som kjem ut no, har ho skrive saman med Daniel A. Wilondja.

Sunniva M. Roligheten debuterte som romanforfattar i 2022. Boka som kjem ut no, har ho skrive saman med Daniel A. Wilondja.

Foto: Anna-Julia Granberg / Blunderbuss

BokMeldingar
Odd W. Surén

Orda mellom oss

Sunniva M. Roligheten, Daniel A. Wilondja og Google Translate har saman skrive ein fascinerande tekstkollasj.

Teikning: May LInn Clement

Ord om språkKunnskap
Kristin Fridtun

«Blokk har vore nytta om stabben folk vart halshogne på.»

Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Foto: Ole Berg-Rusten / NTB

Samfunn
Eva Aalberg Undheim

Eit spørsmål om kontroll

I rapport etter rapport kritiserer Riksrevisjonen statlege institusjonar for feil og manglar. Men kva kjem det eigentleg ut av kritikken?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt
Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis