Presten var sentral i det gamle samfunnet. Han stelte med saker som var viktige: fødsel og dåp, død og gravferd, vegen til evig sæle og evig liv.

Men han var også ein av dei få som hadde noko slag utdanning og hadde kunnskap om ting som hende langt borte. Prestane hadde studert, først i København og etter kvart i Kristiania.

Slik hadde dei lært å samle kunnskap og skrive han ned. Mykje av det vi kjenner til om tilstanden i landet vårt i farne tider, er nedteikningar prestar har lagt etter seg.

Mange av dei hadde særinteresser som dei utvikla ved sida av dei åndelege syslene som følgde embetet. Michael Sars var sokneprest i Manger i Nordhordland. Der vandra han mykje i strandkanten og studerte livet og småkrypa som levde der.

John Petter Collett skriv om han i verket om historia til Universitetet i Oslo. Som student ville han bli naturvitskapsmann, men han vart teolog for å ha noko å leve av.

Sars publiserte artiklar om funna sine i europeiske tidsskrift og vart internasjonalt kjend som marinbiolog.

I 1846 publiserte han hovudverket sitt, Fauna littoralis Norvegiae, om dyrelivet på den norske kysten, som vart trykt og utgitt av det norske vitskapsselskapet. Same året vart han kreert til æresdoktor ved Universitetet i Zürich. Og i 1854 vart han ekstraordinær professor i zoologi ved Universitetet i Kristiania.

Etter han kom det ein flaum av havforskarar, som son hans, G.O. Sars, Johan Hjort og Fridtjof Nansen. Norsk havforsking steig opp til internasjonalt toppnivå. Og det starta med ein sokneprest i Manger som rusla i stranda i prestegjeldet sitt.

Olaf Olafsen kom til Ullensvang som sokneprest i 1890. Han såg då straks at her var gode vilkår for fruktdyrking. Hardanger kan forsyne England og Skottland med frukt, skreiv den nye presten.

Han gjekk praktisk til verket. Han planta prestegarden full av frukttre. Han fekk gjort prestegarden til forsøksstasjon for fruktdyrking med seg sjølv som forsøksvert.

Ei tid hadde han ansvaret for å teste 82 eplesortar, 59 pæresortar, 29 plommesortar og 27 kirsebærsortar. I 1891 planta han dei første frukttrea, 20 tre som han kjøpte frå ein planteskule i Sandnes. Då han drog frå Ullensvang, stod det mellom 1200 og 1300 frukttre på prestegarden, med romsleg avstand, slik skikken då var.

Han skreiv årlege rapportar om forsøksarbeidet. Dei vart trykte i Norsk Havetidende. Av alle forsøksvertane rundt i landet var det ingen som skreiv så mange og så fyldige rapportar som Olafsen. Finn Måge skriv om fruktpresten Olafsen i årboka for Hardanger historielag.

I 1897 var han med og skipa Ullensvang hagebruksselskap, der han i alle år var aktiv. Interessa hans for fruktdyrking skapte anekdotar. Ein sørfjording vart spurd om Olafsen var noko til prest. Jau, svara sørfjordingen, han vil nok at me skal verte salige, men han vil no at me skal plante nokre frukttre fyrst.

Olafsen var også svært interessert i hagebrukshistorie, ikkje minst i den rolla klostera spela i utviklinga av fruktdyrkinga i Hardanger. Og han har levert mykje godt stoff til lokalhistoria i Hardanger.

Så sat desse to prestane på kvar sin prestegard og sysla med saker som ikkje hadde med embetet å gjere. Den eine kom til å så eit frø som bar store vitskaplege frukter. Den andre dreiv ei anna fruktdyrking, som skapte liv og velstand i norske fjordar.

På sett og vis vart prestegjerninga ei sidesyssel for dei begge.

Andreas Skartveit