Erika Fatland

erikafatland@hotmail.com

Då dei seks hundre buffegjestene 2. juledag frenetisk vart oppmoda om å snurre den kvite tøyservietten sin rundt og rundt i lufta som teikn på takksemd og begeistring, fekk me nok. Me lista oss ned til stranda der den evige, kvite brenninga glefste mot oss i nattemørkret.

Det fanst ikkje nokon annan mogleik. For å kome dit me skulle, til ei halvaude, forblåst og karrig øy ytst i øygruppa som utgjer Bahamas, var Club Med, ein all inclusive-resort av fransk modell, einaste alternativ. Alt idet bussen stoppa framføre resorten, eller «landsbyen», som det heiter på Club Med-språk, og me vart tekne imot av smørblide og entusiastisk vinkande tilsette utkledde som reinsdyr, julepresangar og snømenn under palmeblada, angra eg svakt på at me ikkje heller hadde tatt med telt. Frå me kom til me reiste seks dagar seinare var me fanga i ei boble av oppkava underhaldning, soldyrking og påtrengande lukke – Club Meds eige slagord er «redécouvrez le bonheur», «finn att lukka». Sjølv har eg meir sansen for eit av dei tidlegare slagorda deira: «Motgift mot sivilisasjonen». Det var i alle fall ærleg.

Kinesarane kjem

Club Med byrja som eit relativt idealistisk føretak på 1950-talet for å bringe vanlege franskmenn til Syden. Den gongen budde solsvoltne franskmenn i små, enkle hytter på middelhavsstrendene – derav namnet Club Méditerrané – utan innlagd straum og vatn. Dette var franskmennenes svar på dei skandinaviske bussreisene til Costa del Sol. Seks tiår og ei lang rekke eigarar seinare har Club Med vakse til eit nettverk av luksusferiestader over heile den vestlege halvkula.

For nokre år sidan overtok kinesiske eigarar ferieimperiet for over ein milliard euro, antakeleg for å vere klar til å setje inn støyten når den verkelege masseturismen frå Kina til Vesten snart kjem i gang. I mellomtida må ein ta til takke med å vere ein del av dei franske hordane, dei såkalla gentils membres, som ustanseleg vert varta opp og stimulert av Club Meds utrøyttelege, aktive team, dei såkalla gentils operateurs. Om kveldane syng og dansar dei etter fattig evne, før dei køyrer fullt party for gjestane på det utandørs dansegolvet medan tropenatta senkar seg. Dansetrinna vert utvikla sentralt i Paris, og gruppedansane er identiske på alle Club Meds feriestader i heile verda.

Det finst også ei tredje gruppe i organisasjonsstrukturen: les gentils employés, dei lokalt tilsette, som ikkje er med på festen. Det er dei som vaskar golva, ryddar rommet, stryk tøyet og samlar inn og deler ut badehandkle.

Då me endeleg etter nokre dagar kom oss ut av den kunstige bobla ferielandsbyen utgjorde, og oppdaga at me faktisk ikkje var på Rodos, på Seychellane, på Mallorca eller i grunnen kor som helst elles der det finst ei kvit strand og eit Club Med, var det lett å slå fast kor mykje det betyr for lokalsamfunnet. 1300 innbyggjarar bur i små, fargerike, enkle hus og hytter på øya, som knapt kan seiast å ha anna næringsgrunnlag enn turismen. Ikkje sidan eg var i Aralsk i Kasakhstan har eg kunna telje så mange liquor stores og barar i forhold til folketalet. Talet på spritutsal var berre så vidt overgått av talet på kyrkjer og ulike frikyrkjesamfunn.

24 timar i paradis

Her var det altså Columbus gjekk i land i 1492 på stranda eit par kilometer sør for hotellet. Han vart berre verande i omkring eit døger, så hasta han vidare. Don Cristóbal var som kjent ein dristig sjømann, men ein dårleg geograf, og var til sine dagars ende overtydd om at han var komen til Asia, nærare bestemt til utkanten av storkhanens rike, og brukte resten av levedagane sine på å bevise at han hadde rett i feiltakinga si og på å jakte vidare etter rikdomane han ikkje fann nokon stad.

Ikkje at resultatet spelte noka rolle for dei innfødde. Columbus kom til det han og hans samtidige skildrar som det jordiske paradis – arawakane på øyene skal ha levd som menneske før syndefallet: nakne, vennlege, hjelpsame og med naturen som herre. Femti år etter at dei og verda deira vart «oppdaga», var det ingen igjen av dei. Då spanjolane hadde desimert tainobefolkninga på Hispaniola på det grusfullaste, som slavar og gruvearbeidarar, forsynte dei seg av meir gratis arbeidskraft på øygruppene her omkring, heilt til det ikkje var fleire attende av dei heller. Neste trinn var som kjent importen av slavar frå Afrika. Etterkomarane deira utgjer størstedelen av befolkninga på Bahamas i dag.

Clifford, 85 år gamal, som viste oss rundt på den vesle øya si, var eit oppkomme av historie og historier, naturkunnskap og nøktern stoltheit over det vesle samfunnet.

– Noreg… Noreg, ja… Som skulegut var eg med på å berge ballar med rågummi frå eit torpedert, norsk konvoiskip, fortalde han.

– Det var litt av eit slit, men dei ekstra pengane kom godt med.

Han viste oss skuret der han vart fødd, og det vesle, pene huset der han bur no. Barnebarna hans studerte business i Canada og USA. Clifford var heilt klart tilhengjar av framsteget – og av Club Med.

Amerikanske systemryttarar

Sjølv om turen over Atlanterhavet går betrakteleg raskare i våre dagar enn på 1400-talet, var ikkje reisa utan trugande skyer i horisonten. Dårleg sikt hindra flyet vårt å lande ute på øya fyrste dagen, og me måtte gjere vendereis til Miami. Eg skal skåne lesaren for altfor detaljerte skildringar av kor komplisert personalet på Miami Airport då gjorde livet for reisande kundar, trass i at det var vesle julaftan. Ingen visste noko som helst, ingen kunne gjere noko, kanskje visste dei meir om ein time, kanskje ikkje. Bagasjen? Ja, med litt hell kunne han kanskje verte utlevert om ein åtte timars tid. Mat? Automaten på flyplasshotellet baud på ei rekkje nyskapande kulinariske kombinasjonar, så lenge ein heldt seg innanfor eit budsjett på åtte dollar.

– Dei torer ikkje love deg noko, for dei er redde for å verte saksøkt, snerra mannen min, som lovformeleg er amerikanar, med blått pass og det heile.

– Dessutan kommanderer dei deg hit og dit heile tida, i alle fall så lenge dei sit bak ein skranke eller har på seg uniform. Då merkar ein ikkje stort til den berømte amerikanske vennlegheita og jovialiteten; det er verre enn på eit postkontor i Napoli. I tillegg sprøytar dei sukker i alt, til og med i baconet.

– Kvifor kvittar du deg ikkje berre med dette statsborgarskapet dersom du mislikar så sterkt å vere her, spurde eg.

– Eg har vore inne på tanken, svarte han resignert.

– Men å seie frå seg eit US citizenship fører med seg eit gebyr på over 18.000 kroner. Det skal kjennast som eit privilegium å ha verdas mest ettertrakta pass.

Nyttårsfeiring i bilen

Likevel var den fortapte yankeen min fjetrande fascinert, ja, nesten rørt, over nyttårsspetakkelet i Miami sentrum då me hadde kome oss attende dit frå dei kvite strendene og dei viftande serviettane. Då den 112. praktfulle fyrverkeribomba i det umåteleg velorganiserte, offentlege fyrverkeriet eksploderte over Miami Waterfront Park, var det like før han byrja å syngje «And the rockets’ red glare/ the bombs bursting in air,/ gave proof through the night/ that our flag was still there».

Ikkje berre var det det flottaste fyrverkeriet me kunne hugse å ha sett – i Oslo er ein heldig om ein råkar å skimte eit svakt ljosblaff i tåka. Også publikum i det varme nattemørkret var eksemplarisk begeistra og edru. Ingen pyrotekniske lausgjengarar med fare for augeskadar her, nei. Då fasaden på den gigantiske bankskyskraparen me hadde utsikt til frå verandaen i vår eigen skyskrapar, vart illuminert på fiffig vis som det amerikanske flagget, stemte han like så godt i med avslutninga på nasjonalhymnen: «O say, does that Star-Spangled Banner yet wave», medan me kikka ned i djupet.

Der nede, i sentrumsgatene under oss, stadfesta amerikanarane, the free and the brave, si uendelege kjærleikshistorie med Bilen. Klokka hadde vorte halv tre, og trafikkorken i gatene var komplett. Alt stod stille. Ingen av dei mange utrykkingskøyretøya kom fram. Der andre folk tar på seg jakka og går ein spasertur, ifører amerikanarane seg bilen sin og køyrer eit slag. Dei fleste hadde sete i bilane sine under det praktfulle fyrverkeriet, og der sat dei enno, medan dei snigla seg inn i det nye året. Dei skulle ikkje noko spesielt, dei berre køyrde litt omkring. Det var råning tatt til eit nytt nivå.

Det var eit fascinerande skodespel: ei bitte lita modellverd der nede, lik eit oversiktsbilete i ein film. Alle dimensjonar verka forteikna. Nordmennene si eviggrøne forelsking i alt som er amerikansk, må ha med storleiken å gjere. Og sanneleg vart me ei stakka stund nokså gripne sjølv av panoramaet. Det var prangande digert, det lyste gildt, det var skamlaust amerikansk.

Å, Columbus, jamvel om Den nye verda di for lengst har vorte kjøpt opp av storkhanens etterkomarar, verkar ho framleis ung, berre nyttårsnatta vert djup nok og bilane mange nok.