Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

SjakkFeature

I den sjuande timen

Carlsen er i delt leiing i Karlsruhe etter fyrst å spela som ein gud – og så som eit menneske.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen

It seems that you don't have a PDF plugin for this browser. Click here to download the PDF file.

It seems that you don't have a PDF plugin for this browser. Click here to download the PDF file.

5437
20190426

Grenke Chess Classic.
Karlsruhe og Baden-Baden.
20.–29. april 2019.

10 spelarar (alle mot alle).

1. runde: Keymer – Carlsen 0–1

2. runde: Vallejo Pons – Carlsen 0–1

3. runde: Carlsen – Anand O–O

4. runde: Caruana – Carlsen O–O

5. runde: Carlsen – Najditsj O–O

Stillinga etter fem av ni rundar:

1 Anand, India 3.5

Carlsen, Noreg 3.5

3 Caruana, USA 3

Aronjan, Armenia 3

Vachier-Lagrave, Frankrike 3

Svidler, Russland 3

7 Najditsj, Aserbajdsjan 2.5

8 Vallejo Pons, Spania 1.5

9 Meier, Tyskland 1

Keymer, Tyskland 1

5437
20190426

Grenke Chess Classic.
Karlsruhe og Baden-Baden.
20.–29. april 2019.

10 spelarar (alle mot alle).

1. runde: Keymer – Carlsen 0–1

2. runde: Vallejo Pons – Carlsen 0–1

3. runde: Carlsen – Anand O–O

4. runde: Caruana – Carlsen O–O

5. runde: Carlsen – Najditsj O–O

Stillinga etter fem av ni rundar:

1 Anand, India 3.5

Carlsen, Noreg 3.5

3 Caruana, USA 3

Aronjan, Armenia 3

Vachier-Lagrave, Frankrike 3

Svidler, Russland 3

7 Najditsj, Aserbajdsjan 2.5

8 Vallejo Pons, Spania 1.5

9 Meier, Tyskland 1

Keymer, Tyskland 1

«Då Lammet braut det sjuande seglet, vart det stilt i himmelen om lag ein halv time.» (Johannes’ openberring 8). Ein av mange gjennom historia som har freista skjøna kva dette tyder, var Ingmar Bergman i filmen Det sjunde inseglet (1957). Bergman nytta sjakkmetaforar for å koma nærare den største kampen av alle: kampen mellom liv og daude. Hovudpersonen, spela av Max von Sydow, er ein riddar i mellomalderen som kjempar for livet mot sjølve Dauden. Kvit mot svart. Det gode mot det vonde. Sjakken eller dauden.

Magnus Carlsen er ikkje heilt der oppe, jamvel om eksverdsmeister Vladimir Kramnik for nokre år sidan sa at han sjølv var den beste spelaren på jorda. «Men kva med Carlsen, då?» spurde journalistane. «Eg er best blant menneska», sa russaren.

Ein kan seia det meir jordnært, som den rumensk-fødde sjakkhistorikaren Olimpiu Urcan: «Det er mange stormeistrar i sjakken, men berre éin atlet.» Vi skal til den sjuande speletimen.

Historisk dialektikk

Det var likevel ikkje verdsmeisteren på 28 år som vekte mest oppsikt ved «innveginga» før fyrste runde, men motstandaren på berre 14 år. Den pengesterke tyske intelligentsiaen har endeleg fått fram eit stortalent. For sjakken er det gull verdt om Vincent Keymer, son av to musikarar, kan kjempa seg fram i verdseliten. Han er ekstremt god, men det er òg eit dusin indarar på same alder.

Carlsen har aldri møtt ein så ung og lågt rata motstandar i desse superturneringane. Med svart tok verdsmeisteren ein stor strategisk risiko i opninga då han gav frå seg lauparen på g7 mot ein hest for å øydeleggja bondestrukturen til den unge tyskaren. Den sovjetisk-armenske verdsmeisteren Tigran Petrosjan vart genierklært då han spela slik på 1960-talet, men dagens elitespelarar veit kor farleg det er å gje frå seg lauparen på g7. Den sovjetisk-ukrainske stormeisteren Edvard Gufeld sa at lauparen på g7 hadde livnært familien hans i fleire tiår, og gav han aldri frå seg. I dag har pendelen svinga frå Petrosjan til Gufeld, men Carlsen satsa høgt på at ungguten ikkje skjøna den historiske dialektikken.

Tyskaren stod best ei stund, før Carlsen fekk kontroll. I sluttspelet, i den sjette speletimen, synte datamaskinane likevel null komma null, altså remis. Ein sensasjon var i lufta. Men Carlsen hadde god tid denne kvelden. Det hadde ikkje tyskaren. I den sjuande speletimen kom endeleg feilen som kosta han partiet.

Ei unik stilling

Med svart i runde to mot Fransisco Vallejo Pons (36), den beste spanjolen sidan biskop Ruy López de Segura i det 16. hundreåret, gjentok historia seg. Det gjekk mot remis i den femte speletimen. I den sjette speletimen var remisen openberr for alle. Men Carlsen hadde god tid denne kvelden. Det hadde ikkje spanjolen. I den sjuande speletimen fekk Carlsen pressa motstandaren inn i eit unikt sluttspel:

Vallejo Pons–Carlsen, runde 2.

I sjakkhistoria, som tel om lag ti millionar meisterparti i databasane, har ein sett denne konstellasjonen (tårn + laupar mot laupar på motsett farge + springar) 91 gonger tidlegare. Det tyder at ein i snitt må spela nesten hundre tusen turneringsparti for å få dette sluttspelet éin gong. Carlsen sa etter partiet at han skjøna at noko heilt unikt var på gang, at dette var hans store sjanse. Han visste òg at datamaskinane har rekna ut dette sluttspelet til å vera vunne for spelaren med tårnet, men han visste ikkje korleis. Supermaskinen «Sesse» på NTNU i Trondheim gav svaret: matt i 54 trekk!

Eg skal ikkje gå djupare ned i detaljane, men spanjolen gav opp i denne stillinga:

Vallejo Pons–Carlsen, runde 2, slutt­stillinga.

Svart spelar lauparen til h6, og kvit vert sjakk matt når lauparen kjem til g7.

Dette var den femte sigeren til Carlsen på rad (han vann òg dei tre siste partia i Sjamkir-turneringa før påska). Tidlegare, om Carlsen anno 2014–2015, nytta ein metaforen «å pressa blod ut av stein». No lanserte sjakkorakelet Urcan ein ny metafor, som eg set om til ein norsk kontekst: «Om ein plasserer Carlsen på toppen av granittskulpturen Monolitten, vil han gnika og skrubba på han eit par timar – før skulpturen vil spruta vatn som ei fontene.»

Menneske trass alt

Historia gjentok seg nesten mot Vishy Anand i runde 3, mot Fabiano Caruana i runde 4 og mot Arkadij Najditsj i runde 5. Men berre nesten. Partia vart over i den sjette speletimen, der dei enda remis etter at Carlsen hadde freista gnika og skrubba i midtspelet og sluttspelet. Bergman skjøna at det er i den sjuande timen det vert stilt i himmelen. Før ein kjem dit, er spelet menneskeleg trass alt. Blant menneska er Anand like god som Carlsen etter fem rundar. Dei to verdsmeistrane er i delt leiing eit halv poeng føre VM-utfordraren Caruana.

Atle Grønn

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

«Då Lammet braut det sjuande seglet, vart det stilt i himmelen om lag ein halv time.» (Johannes’ openberring 8). Ein av mange gjennom historia som har freista skjøna kva dette tyder, var Ingmar Bergman i filmen Det sjunde inseglet (1957). Bergman nytta sjakkmetaforar for å koma nærare den største kampen av alle: kampen mellom liv og daude. Hovudpersonen, spela av Max von Sydow, er ein riddar i mellomalderen som kjempar for livet mot sjølve Dauden. Kvit mot svart. Det gode mot det vonde. Sjakken eller dauden.

Magnus Carlsen er ikkje heilt der oppe, jamvel om eksverdsmeister Vladimir Kramnik for nokre år sidan sa at han sjølv var den beste spelaren på jorda. «Men kva med Carlsen, då?» spurde journalistane. «Eg er best blant menneska», sa russaren.

Ein kan seia det meir jordnært, som den rumensk-fødde sjakkhistorikaren Olimpiu Urcan: «Det er mange stormeistrar i sjakken, men berre éin atlet.» Vi skal til den sjuande speletimen.

Historisk dialektikk

Det var likevel ikkje verdsmeisteren på 28 år som vekte mest oppsikt ved «innveginga» før fyrste runde, men motstandaren på berre 14 år. Den pengesterke tyske intelligentsiaen har endeleg fått fram eit stortalent. For sjakken er det gull verdt om Vincent Keymer, son av to musikarar, kan kjempa seg fram i verdseliten. Han er ekstremt god, men det er òg eit dusin indarar på same alder.

Carlsen har aldri møtt ein så ung og lågt rata motstandar i desse superturneringane. Med svart tok verdsmeisteren ein stor strategisk risiko i opninga då han gav frå seg lauparen på g7 mot ein hest for å øydeleggja bondestrukturen til den unge tyskaren. Den sovjetisk-armenske verdsmeisteren Tigran Petrosjan vart genierklært då han spela slik på 1960-talet, men dagens elitespelarar veit kor farleg det er å gje frå seg lauparen på g7. Den sovjetisk-ukrainske stormeisteren Edvard Gufeld sa at lauparen på g7 hadde livnært familien hans i fleire tiår, og gav han aldri frå seg. I dag har pendelen svinga frå Petrosjan til Gufeld, men Carlsen satsa høgt på at ungguten ikkje skjøna den historiske dialektikken.

Tyskaren stod best ei stund, før Carlsen fekk kontroll. I sluttspelet, i den sjette speletimen, synte datamaskinane likevel null komma null, altså remis. Ein sensasjon var i lufta. Men Carlsen hadde god tid denne kvelden. Det hadde ikkje tyskaren. I den sjuande speletimen kom endeleg feilen som kosta han partiet.

Ei unik stilling

Med svart i runde to mot Fransisco Vallejo Pons (36), den beste spanjolen sidan biskop Ruy López de Segura i det 16. hundreåret, gjentok historia seg. Det gjekk mot remis i den femte speletimen. I den sjette speletimen var remisen openberr for alle. Men Carlsen hadde god tid denne kvelden. Det hadde ikkje spanjolen. I den sjuande speletimen fekk Carlsen pressa motstandaren inn i eit unikt sluttspel:

Vallejo Pons–Carlsen, runde 2.

I sjakkhistoria, som tel om lag ti millionar meisterparti i databasane, har ein sett denne konstellasjonen (tårn + laupar mot laupar på motsett farge + springar) 91 gonger tidlegare. Det tyder at ein i snitt må spela nesten hundre tusen turneringsparti for å få dette sluttspelet éin gong. Carlsen sa etter partiet at han skjøna at noko heilt unikt var på gang, at dette var hans store sjanse. Han visste òg at datamaskinane har rekna ut dette sluttspelet til å vera vunne for spelaren med tårnet, men han visste ikkje korleis. Supermaskinen «Sesse» på NTNU i Trondheim gav svaret: matt i 54 trekk!

Eg skal ikkje gå djupare ned i detaljane, men spanjolen gav opp i denne stillinga:

Vallejo Pons–Carlsen, runde 2, slutt­stillinga.

Svart spelar lauparen til h6, og kvit vert sjakk matt når lauparen kjem til g7.

Dette var den femte sigeren til Carlsen på rad (han vann òg dei tre siste partia i Sjamkir-turneringa før påska). Tidlegare, om Carlsen anno 2014–2015, nytta ein metaforen «å pressa blod ut av stein». No lanserte sjakkorakelet Urcan ein ny metafor, som eg set om til ein norsk kontekst: «Om ein plasserer Carlsen på toppen av granittskulpturen Monolitten, vil han gnika og skrubba på han eit par timar – før skulpturen vil spruta vatn som ei fontene.»

Menneske trass alt

Historia gjentok seg nesten mot Vishy Anand i runde 3, mot Fabiano Caruana i runde 4 og mot Arkadij Najditsj i runde 5. Men berre nesten. Partia vart over i den sjette speletimen, der dei enda remis etter at Carlsen hadde freista gnika og skrubba i midtspelet og sluttspelet. Bergman skjøna at det er i den sjuande timen det vert stilt i himmelen. Før ein kjem dit, er spelet menneskeleg trass alt. Blant menneska er Anand like god som Carlsen etter fem rundar. Dei to verdsmeistrane er i delt leiing eit halv poeng føre VM-utfordraren Caruana.

Atle Grønn

Bergman skjøna at det er i den sjuande timen det vert stilt i himmelen. Før ein kjem dit, er spelet menneskeleg trass alt.

Emneknaggar

Fleire artiklar

President Joe Biden ser på ein kvantedatamaskin hos teknologiselskapet IBM i New York hausten 2022. For tida går det føre seg eit globalt kappløp for å utvikle stadig kraftigare utgåver.

President Joe Biden ser på ein kvantedatamaskin hos teknologiselskapet IBM i New York hausten 2022. For tida går det føre seg eit globalt kappløp for å utvikle stadig kraftigare utgåver.

Foto: Andrew Harnik / AP / NTB

Samfunn

Mot ein ny teknologisk tidsalder

Om få år kan verda stå overfor ein kvanteteknologisk revolusjon. I Noreg bur næringsliv og tryggingsmiljø seg på ei omvelting ingen enno kjenner dimensjonane av.

Christiane Jordheim Larsen
President Joe Biden ser på ein kvantedatamaskin hos teknologiselskapet IBM i New York hausten 2022. For tida går det føre seg eit globalt kappløp for å utvikle stadig kraftigare utgåver.

President Joe Biden ser på ein kvantedatamaskin hos teknologiselskapet IBM i New York hausten 2022. For tida går det føre seg eit globalt kappløp for å utvikle stadig kraftigare utgåver.

Foto: Andrew Harnik / AP / NTB

Samfunn

Mot ein ny teknologisk tidsalder

Om få år kan verda stå overfor ein kvanteteknologisk revolusjon. I Noreg bur næringsliv og tryggingsmiljø seg på ei omvelting ingen enno kjenner dimensjonane av.

Christiane Jordheim Larsen

Foto: NTB

DiktetKunnskap
Jan Erik Vold

«Arne Paasche Aasen var ein av dei mest produktive poetane i Noreg.»

Denne havsvala har fått ring kring beinet og skal snart flyge av garde. Mykje står att å lære om arten, som særleg sjømenn har møtt inntil nyleg.

Denne havsvala har fått ring kring beinet og skal snart flyge av garde. Mykje står att å lære om arten, som særleg sjømenn har møtt inntil nyleg.

Foto: Lars Tore Mubalegh-Håvardsholm

DyrFeature
Naïd Mubalegh

Julefuglen i augustnatta

Havsvala tel blant dei minste sjøfuglane i verda. Ho er omtrent stor som ein sporv, men kan leve lenger enn tretti år.

Angela Merkel vart forbundskanslar i 2005.

Angela Merkel vart forbundskanslar i 2005.

Foto: Michael Sohn / AP / NTB

BokMeldingar
Bernt Hagtvet

Angela Merkel har mykje å læra oss om korleis politikk vert hamra ut – med fornuft.

Opprørssoldatar ved ei brennande kiste i mausoleet til Hafez al-Assad, som styrte Syria frå 1970 til han døydde i 2000. Mausoleet til den tidlegare diktatoren står i landsbyen Qardaha i Latakia-provinsen nordvest i landet.

Opprørssoldatar ved ei brennande kiste i mausoleet til Hafez al-Assad, som styrte Syria frå 1970 til han døydde i 2000. Mausoleet til den tidlegare diktatoren står i landsbyen Qardaha i Latakia-provinsen nordvest i landet.

Foto: Aaref Watad / AFP / NTB

Samfunn

I oska etter Assad

Ikkje alle i Syria jublar over at diktaturet har falle.

Per Anders Todal
Opprørssoldatar ved ei brennande kiste i mausoleet til Hafez al-Assad, som styrte Syria frå 1970 til han døydde i 2000. Mausoleet til den tidlegare diktatoren står i landsbyen Qardaha i Latakia-provinsen nordvest i landet.

Opprørssoldatar ved ei brennande kiste i mausoleet til Hafez al-Assad, som styrte Syria frå 1970 til han døydde i 2000. Mausoleet til den tidlegare diktatoren står i landsbyen Qardaha i Latakia-provinsen nordvest i landet.

Foto: Aaref Watad / AFP / NTB

Samfunn

I oska etter Assad

Ikkje alle i Syria jublar over at diktaturet har falle.

Per Anders Todal

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis