Lytt til artikkelen:

Nei, slik ein griseflaks. I går kveld stod Dale og eg molefonkne på elvebreidda av Themsen i den vesle landsbyen Hurley, som knapt kan kallast ein landsby, det var ei klyngje av grå hus og ei steinkyrkje, og alt låg midt i ingenting. Mørkeret fall som ein jutesekk om oss, det var råmen luft og vått i graset, og vi kjende begge uvilje mot å slå opp teltet. Der stod vi, altså, i tussmørkeret, og eg leita fram telefonen for eit siste fortvila forsøk, og for å gjere ein lengre historie kort: Vi fekk rom på puben The Olde Bell (di-åldi-bell).

Puben i Hurley viste seg så å vere Englands eldste hotell, grunnlagt i 1135. Det er faktisk det åttande eldste hotellet i heile verda! Ha, blinde hanar finn også korn!

Om kvelden sette vi oss i baren, og det var då eg fann ut at Hurley faktisk ikkje ligg så avbakleg til som eg fyrst hadde fått inntrykk av. Jo, det såg aude ut, og i eit kajakkperspektiv var det aude.

Eg må forklare: I fem dagar har vi vore undervegs, vi har lagt bak oss miles etter miles og desse dagane har gitt meg ei kjensle av framdrift. Men vi har bevega oss i eit langsamt tempo, noko som umerkeleg har skrudd ned kjensla av tid og avstand. Når eg sjekkar på telefonen kor langt vi eigentleg er komne på desse fem dagane, får eg hakeslepp. Seks mil. Det er avstanden i luftline til Lechlade, der vi starta på laurdag. Seks mil på fem dagar! Med bil ville vi brukt ein knapp time.

Rett nok slynger Themsen seg i alle retningar, og til saman har vi padla minst dobbelt så langt, men det er ikkje poenget. Poenget er at dagane på elva i somlefart har gjort meg avstandsblind. Om føremiddagen hadde vi til dømes padla gjennom Sonning-on-Thames, og i mitt hovud ligg heimbyen til Theresa May ei god dagsreise frå The Olde Bell. Men på telefonen ser eg at det tar knapt eitt kvarter med bil til Sonning. Eitt kvarter! Hurley, der vi åt lunsj for seks–sju timar sidan, ligg åtte minuttar unna. No gjer rett nok elva ein stor sving, men det er meir: Om eg no skulle få lyst på ein Big Mac, tek det berre sju minuttar i bil frå The Olde Bell til Mc Donalds i Maidenhead (mæi-denn-hedd), ein by med 78.000 innbyggarar. Og med tog derifrå er det berre 19 minuttar til Paddington Station i London.

I 1969 brukte amerikanarane fem døgn på å sende tre menn til månen, og i 2018 sette ein sunnfjording verdsrekord ved å reise jorda rundt på 58 timar. Hurley er altså ikkje avsides, det er berre vi som bevegar oss seint.

Og når eg sit der i baren med telefonen, viser det seg at Hurley og The Olde Bell er eit midtpunkt i seg sjølv. Gjennom den 884 år lange historia har losjiet vore åstad for historiske hendingar. Seinsommaren 1688 sat den alkoholiserte baronen John Lovelace på The Olde Bell og planla eit kupp som skulle styrte den katolske kongen Jakob II. Det var ei turbulent tid med spionar overalt, og den tredje baronen av Lovelace, som hadde det staselege husværet nede ved Themsen, nytta ein underjordisk tunnel opp til vertshuset for å konspirere med kumpanane sine. I desember 1688 abdiserte Jakob II og flykta til Frankrike, der han budde i eksil resten av livet. Baron Lovelace drakk seg frå herregard og grunn, og under ei fyllekule i London i 1692 fall han ned ei trapp og døydde, berre 53 år gamal.

Og det er meir: Under andre verdskrigen hadde etterretninga til den amerikanske marinen base i Hurley, og statsminister Winston Churchill hadde jamlege møte med general Dwight D. Eisenhower (dvait-di-aisenhåvver) på The Olde Bell for å planlegge invasjonen i Normandie.

Og ikkje nok med det heller: Hausten 1960 var Liz Taylor heime i England for å spele inn storfilmen Cleopatra. Verdas vakraste kvinne forlangte éin million dollar for å spele egyptisk dronning, eit uhøyrt krav, men ho fekk viljen sin. I den andre hovudrolla var den sju år eldre skjørtejegeren Richard Burton frå Wales. I Pinewood Studios, som ligg fem kilometer nord om Themsen, bygde dei opp oldtidsbyen Alexandria med fleire tempel og 15 meter høge sfinksar, og dei fekk palmetre flogne inn frå Los Angeles. Regnet ausa ned den seinhausten, og målinga flassa av kulisser og sfinksar. Etter lange, kalde og våte dagar på filmsettet hende det rett som det var at Taylor og Burton bad om å bli køyrde til – ja, nettopp ­– The Olde Bell. Her sat dei skjerma frå sladderpressa som omringa luksushotellet The Dorchester i London. Dei var begge gifte på kvar sin kant, ho for fjerde gong. Men her kunne dei sitte i fred og ro framføre peisen, og kjenslene flamma opp. I januar blei Liz Taylor forkjøla, dinest fekk ho dobbeltsidig lungebetennelse, og filminnspelinga blei sett på vent. Alexandria blei tatt ned, og skipa blei flytta til Italia og bygde opp igjen i Cinecittà Studios i Roma. Og der nede, i solvarme Lazio, kunne dei fortsette.

Tre år og 44 millionar dollar seinare hadde Cleopatra premiere i New York, og fekk blanda kritikk. Året etter, i 1964, gifta Liz Taylor og Richard Burton seg på Ritz-Carlton i Montreal i Canada, i det som blei kalla hundreårets bryllaup. Og alt dette – eller noko av det – starta her på The Olde Bell.

Dette nærast snubla vi inn i. For eit privilegium å kunne sove i slike eksklusive og historiske omgjevnader. No fekk vi rett nok ikkje rom i det gamle vertshuset, men i eit nybygg tvers over vegen. Og det skal heller ikkje stikkast under stol at det blei ei trasig natt.

Eg såg fram til å breie meg i dobbeltsenga, som ikkje var av dei breiaste, men det dei kallar queen size, dronningstorleik, noko som var meir enn stort nok – for éin person. Dale måtte ligge på golvet, og meininga var at han skulle ha med seg liggeunderlaget frå kajakken, men så gløymde han det, og difor hadde han bretta ut nokre ullteppe han fann i klesskapet. Han sov alt då eg snubla inn i mørkeret og famla etter senga. Straks hovudet hamna på dei mjuke hotellputene, sovna eg. Tvert.

Eg var komatøs.

Brått vakna eg av at nokon nappa hardt i dyna mi, og i halvørska høyrde eg røysta til Dale.

– Du snorkar!

– Sårry, svara eg og snudde meg rundt.

Jo, eg snorkar, og når eg har nytt alkohol, kan det verkeleg raspe til i halsen. Ikkje når eg ligg i telt, tydelegvis, for Dale har ikkje nemnt snorking tidlegare.

Lenge låg eg vaken, men eg må ha duppa av igjen, for på ny kjende eg det nappe i dyna. Då blei eg liggande på ank, for slik er det å vere ein omsynsfull snorkar. Ein vil ikkje øydeleggje natta for andre. Der låg eg, tankefull, og i slike nattestunder kan dei minste problem vakse seg til eksistensielle kriser, og eg tenkte på Dale; kunne han ikkje berre gitt seg i Reading? Då kunne eg ha gledd meg over denne natta på The Olde Bell, men no blei eg liggande og ergre meg over at denne svevnlause natta kosta meg 140 pund. Men ein gong på morgonen må eg ha sovna.

Eg vaknar klokka sju med sår hals. Vanlegvis er eg blid om morgonen, eg er velsigna slik, men ikkje i dag. Eg er trøytt og irritabel. Dale er raskt oppe, han òg. Han kunne no ha venta til eg er ute av det tronge rommet, men nei då, opp skal han, og vimsar halvnaken rundt, og vi blir gåande å støyte i kvarandre, mens vi trakkar over pakksekkar, ullteppe og sovepose og leitar etter klede. Dale har sove godt, seier han, men han vakna nokre gonger av at eg snorka.

– Nokre gonger? Du har dratt i dyna mi i heile natt!

– Det var berre to gonger, seier Dale.

Eg kan ikkje krangle på det, og seier:

– Du må skaffe deg øyreproppar!

Eg må ha mat. Vi kryssar vegen til puben og finn matsalen, der angen av kaffi, bacon og toast slår imot oss. Det er full english breakfast, og alt står laina opp i varme metallkar med lok på. Blodpudding, pølse, bacon, sopp, bøner i tomatsaus, bleik eggerøre. Dette er Storbritannias største bidrag til den kulinariske verdsarven. Eller som den engelske forfattaren W. Somerset Maugham (dåbbel-ju såmmer-sett måm) har sagt:

«Skal du ete godt i England, bør du ete frukost tre gonger om dagen».

Sjølv om vertshuset skal vere fullbooka, er det ikkje mange i matsalen. Eg finn fram Ipaden og tastar ned: «Men her kunne dei sitte i fred og ro framføre peisen, og kjenslene flamma opp.» Dale et fort, eg forstår ikkje kva som røyner på, men han er tydeleg utolmodig. Han smørar seg matpakke, og så går han. Eg tek meg god tid, nyt den vesle aleinetida.

På veg ned mot elva treffer eg igjen ein frå den rotlause ungdomen. Dei har slått opp telta nede ved slusa. Eg snakka så vidt med han på puben i går kveld.

– Good morning, Gary. How are you?

– Fine. Thanks. Korleis har du det?

Han er sliten, seier han, dei heldt det gåande til puben stengde. I dag skal dei berre padle seks miles, det er nærast ein kviledag.

– Når skal de vere framme i London?

– Laurdag. Vi skal ha stor fest i Putney (pått-ni) om kvelden. Du må kome, Gary!

– Fest!? Takk. Så hyggeleg, seier eg, tenker meg om:

– Å, nei! Det passar ikkje. Sårry. Eg skal sjå finalen i Champions League.

Eg fryktar at han skal spørje kva lag som skal spele, men i staden spør han om kor langt vi skal padle.

– Til Windsor, svarar eg.

– To where?

Vinns-år, gjentek eg.

– Ah, du meinar vinns-ør.

Når eg omsider kjem ned til elva, er Dale alt klar. Eg pakkar i kajakken, og så er vi på elva. Vi padlar ned til slusa. Ingen på jobb. Vi må bere kajakkane over, og på nedsida er vi i ei ny verd.

Elva er vidare her nede, og blankpolerte lystbåtar ligg fortøydde langs sidene. Dei er større, høgare, dei er breiare, kvitare og blankare. Også husa her er større, meir moderne, meir ostentatious. Det går seint med Dale, ser eg. Han seier det sjølv. Den gode kjensla han hadde i går ettermiddag, er der ikkje lenger. Han hadde håpa at betennelsen hadde gitt seg, men nei, armen verker som besett. Heller ikkje eg finn den gode kjensla frå i går. Eg padlar utan rytme og har kink i nakken. Kjem det av dei mjuke hotellputene? Det murrar i underarmane, kan det vere senebetennelse?

Eg lar Dale padle nedstraums, mens eg styrer inn mot breidda. Eg er komen til Bisham Abbey (biss-æm æbbi), for idrettsinteresserte kjend som eit av Storbritannias tre toppidrettssenter, men for meg er dette namnet fyrst og fremst knytt til Anna av Kleve, den fjerde kona til Henrik VIII.

I 1537 mista den engelske kongen den tredje kona si i barsel, og etter to år som enkemann var han klar for eit nytt forhold. Han var no ein bælfeit og deprimert 50-åring, og det at han hadde halshogge den andre kona si, Anne Boleyn (ænn-bå-linn), hadde gitt han eit lite tillitvekkjande rykte som ektemann. Men han var framleis kongen av det mektige England, og Europa vrimla av gifteferdige prinsesser med framfusne fedrar. Kongen sende hoffmålaren Hans Holbein rundt for å måle portrett av potensielle ekteskapskandidatar, og mellom dei var to tyske systrer, prinsessene Anna og Amalie av hertugdømet Jülich-Kleve-Berg. Anna var 25 år, og eigentleg i eldste laget til å vere ugift, men kongen likte portrettet av henne og skreiv under ekteskapskontrakten. Eit par månadar seinare skulle han endeleg få møte henne andlet til andlet, og han var så vilter og yr at han reiste den komande kona si i møte. Dei treftest i hamnebyen Rochester. Henrik VIII blei vonbroten. Anna av Kleve var fråstøytande, meinte han og bad om eit stort glas med brennevin. Han var rasande på Hans Holbein, som han meinte måtte ha pynta på brura. Ho hadde jo hatt koppar, det kunne alle sjå, kvifor hadde han ikkje måla arra i andletet? Kongen ville straks annuellare heile ekteskapskontrakten, men det ville føre til store diplomatiske komplikasjonar.

Dei gifta seg i januar 1540, men seks månadar seinare var ekteskapet over. Henrik VIII meinte at giftemålet var ugyldig, fordi det aldri blei fullbyrda. Anna kunne stadfeste det. Dei aldri hadde vore intime, ikkje på det viset. Kongen var letta over det velviljuge vitneprovet hennar, og i takksemd fekk ho tittelen prinsesse av England, ein årleg sum på 2600 pund og fleire eigedomar, og mellom dei var Bisham Abbey.

Henrik VIII skulle snart gifte seg igjen, og det er alle desse ekteskapa som har gjort han herostratisk vidgjeten. Til saman var han gift seks gonger, men må slik sett sjå seg slått av Elizabeth Taylor med sine åtte ekteskap. Rett nok var to av dei med walisaren Richard Burton.

Det er ikkje lov til å gå i land ved Bisham Abbey. Private property, står det på eit skilt. Eg tek bilete frå kajakken og håpar det er huset til Anna av Kleve.

Eg padlar vidare, men finn ikkje flyt og rytme. I går gjekk armane av seg sjølve, no må eg tenke, høgre, venstre, det går i rykk og napp, eg stansar opp, og så kjenner eg igjen murring i underarmen. For fyrste gong synest eg det er keisamt å padle. Eller, eg har vel kjent på det tidlegare òg, men ikkje så sterkt som no, eg vil berre kome fram til Windsor. Sikta frametter er endelaus, sikkert ein kilometer, og langs elva er det hus, parkar, båtar og mykje folk. Lenger opp i elva hadde eg ei kjensle av å oppleve noko eksklusivt, men her er det altfor mange som opplever det same som meg. Eg forsøker å fokusere på arbeidsoppgåva, venstre, høgre, venstre...

Vi har padla i tre timar og har vore gjennom to sluser. Eg har vore i land begge stader, men Dale har blitt sitjande i båten. No er vi ved Cookham, og eg overtalar Dale til å strekke på beina. Det er ei mil ned til Windsor, og eg spør slusevaktaren om han kjenner til nokre teltplassar der. Han trur ikkje det finst, seier han, men dei har teltplass ved slusa.

– Ja, men vi må nesten til Windsor.

– Ja, alle plassane her er dessutan bestilt av nokre ungdommar frå London. Det er nokre charitygreier, seier han.

Dale og eg vekslar blikk.

– Kjenner de til dei?

– Nja, det er så mange som padlar, seier eg, og for å bringe samtala over på noko anna spør eg kva hundar han har. Dei lograr bak eit gjerde.

– Strihåra vorstehhund, seier han.

– Tyske jakthundar.

– Brukar du dei på jakt?

– Yeah. I am a falconer.

– Falkejakt? Har du falk?

– Han sit på plenen der, seier han og peiker.

Og der i hagen, på ein påle, sit ein liten falk. Det var anglosaksarane som tok med seg falkejakt til dei britiske øyene, og på det kjende Bayeux-teppet frå 1070 er kong Harald Goodvinson avbilda til hest med ein falk på armen.

Slusevaktaren har drive med falkejakt i mange år, fortel han. For å få tid til å jakte var han i mange år nattevakt ved slusa i Teddington. Når han gjekk av vakt om morgonen, sette han seg i bilen med hundane og falken, blinka seg inn på M25, motorvegen som går i ring rundt London, og på dei store engene på austsida sleppte han falken laus. Når falken var komen høgt nok, løyste han ut hundane. Dei jaga gjennom graset og skremde opp fasan og hare. Og så stupte falken. Som ei pil. Loddrett ned. Jakta var over. Det tok ikkje meir enn fire–fem minuttar. Så køyrde han M25 tilbake til Teddington.

Det er mange som driv med falkejakt i England, fortel han. Men rike arabarar har drive prisane til himmels, og for ein mann med slusevaktarløn er det umogleg å få kjøpt ein brukbar fugl.

– No er eg 52 år, eg er ikkje gift og har aldri vore utanlands. All fritida har gått med til falkejakt. No begynner eg å bli lei. Og den falken der, seier han og peiker, likar ikkje meg. Og eg likar ikkje han.

Bikkjene set i gang eit lurveleven og skjerande over jordet kjem to sveitte karar, og når dei kjem tett nok på, kjenner eg dei att. Dei er frå støtteapparatet til den rotlause ungdomen. Dei helser blidt og fortel at dei har parkert bilane ved brua. No lurar dei på om dei kan få låne nøkkelen til bommen, for å bere alt utstyret – så langt – i denne varmen, nei, det orkar dei ikkje. Slusevaktaren seier at det er dei pent nøydde til. Rett nok har han nøkkel til bommen, men vegen går over privat eigedom, og han er ikkje i posisjon til å tillate nokon å køyre. Dei må parkere bilane ved brua og så må dei bere utstyret ned.

– Kom igjen! seier han eine og fortel kor mykje utstyr dei har med seg, men slusevaktaren står på sitt.

Og så spelar dei ut sitt siste kort:

– Det er for charity.

Og der kom det ordet igjen. Charity (tjærri-ti) er eit magisk ord i det engelske språket, og eg har høyrt det mange gonger. Då vi sat på puben i Dorchester med Honor og venene hennar, snakka dei om charity. Dei luka ugras ved kyrkja for charity, dei baka kaker til basar, dei samla inn pengar til narkomane og heimlause, alt for charity. Det er eit ord som opnar dører, hjarte og lommebøker, og kan hende bommen ved slusa i Cookham? Dei to ser bedande på slusevaktaren, og han ser på den eine, så på den andre, han seier:

– No. Sorry.

Dale og eg trekker oss tilbake. Dette er ei knipe dei får løyse sjølve. Dale spør om eg er svolten, men eg er eigentleg ikkje det.

– Nei, eigentleg ikkje.

Ein time seinare sit vi på Boulters Riverside Brasserie & Terrace Bar. Hadde eg vore aleine, ville eg padla forbi, men Dale måtte ha mat, sa han, og det var ein slusevaktar som tipsa om denne restauranten midt i elva.

Vi har bord på terrassen, sola brenn no og eg saknar solbrillene. Lyset reflekterer frå vegger og bord, og eg glimer mot menyen og endar på gnocchi med spinat og graskarfrø. Dale vil ha biff. Eg bestiller økologisk cola. Dale vil ha øl. Der har du oss, to norske, uflidde kajakkpadlarar med tynt blondt hår, tilsynelatande like, men berre tilsynelatande. Han er ein sorglaus livsnytar, eg ein sorgtung puritanar. Eg kjenner det gjer godt med ein matpause, reine toalett har dei òg. For fyrste gong sidan Reading kjenner eg at Dale bidreg til å auke trivselsfaktoren.

Windsor, vi er endeleg i Windsor. Og der framme, oppe på høgda, over trekronene, skimtar eg det kjende, runde tårnet. Det var Vilhelm Erobraren som begynte å bygge ei borg på høgda her. Derifrå hadde dei utsyn over byane Windsor og Eton, som låg på kvar si side av elva, og ikkje minst Themsen sjølv. Sidan 1066 har til saman 39 monarkar budd på Windsor, og mange av dei har vilja sette sitt preg på heimen sin. Dei har bygd på, dei har bygd ut og dei har bygd nytt, og det enorme komplekset er eit arkitektonisk samansurium av ulike stilartar. Berre bygningane utgjer ei flate tilsvarande ti fotballbanar og i tillegg kjem eit enormt parkanlegg. Dronning Elizabeth II bur her kvar påske og under hesteløpet Ascot i juni, det blir stendig nytta under statsbesøk og så dreg ho ofte ut hit i helgene. Windsor er ein vakker by, men det er mykje støy, høyrer eg. Byen ligg midt i utflyginga frå Heathrow, og annakvart minutt skjer lyden av jetmotorar gjennom lufta. Her kan det ikkje vere lett å sove utan øyreproppar, for korkje dronning eller Dale.

Men kor skal vi overnatte? Eg ser etter Dale. Han sit i kajakken og sludrar med nokre kaftankledde menn på den steinsette elvebreidda i Windsor. Igjen er det eg som må ta ansvar. Eg padlar over på Eton-sida, stig i land, dreg kajakken opp på graset og søker på mobilen etter overnatting. Campingplassar er her ikkje, men flust av hotell og pubar. Eg finn ein pub som ligg berre 350 meter unna. Dale kjem padlande over elva.

– Dei var veldig interesserte i kajakk.

– Kven då?

– Muslimane. Dei lurte på kor vi hadde leigd dei.

Vi låser kajakkane fast til eit tre, går 350 meter og finn puben. Dama i resepsjonen på The George er stressa. Datamaskina er nede, og ho anar ikkje om dei har ledige rom. Eg fortel at eg har søkt på nettet, og der var det eitt ledig rom.

– Kva rom då?

– Nei, det veit eg ikkje.

– Kor mykje kosta det?

– 105 pund. Kor mange rom har de?

– Åtte, svarar ho, men ho anar ikkje kva rom som kan vere ledig, ikkje no når nettet er nede.

Ho spør ein kollega, dei diskuterer seg imellom, men nei. Om vi kan vente i puben så lenge, skal dei nok finne ut av det.

Vi går ned att til kajakkane og hentar bagasjen, og når vi kjem tilbake, har dei funne ut av det. Vi får nøkkel og etter å ha gått opp smale og bratte trapper, gjennom tronge gangar og branndører, og så ned ei trapp, er vi der, og for eit rom! Tre gonger så stort som rommet på The Olde Bell, med stort bad, skrivebord, fjernsyn, ein liten salong, og det einaste eg har å utsette på det, er at sengene står vel tett. Eg forsøker å flytte dei, men nope. Slik må det bli.

Vi går ut i dei turisttravle gatene, Dale skal ha støttebandasje og øyreproppar, men alle apoteka er stengde. Vi går opp til Windsor Castle og ned til Eton College. Eg er skuffa over begge delar. Det er slett ikkje slik eg har sett det på film og fjernsyn, vi kjem ikkje tett nok på, alt er avsperra.

På ein italiensk restaurant med servitør frå Romania bestiller vi pizza.

Dale vil legge seg, seier han, vi har padla over 25 kilometer, han er trøytt. Sjølv er eg oppglødd over å vere i Windsor og set meg i puben med ein gin tonic.

Eg sjekkar kor langt det er tilbake til Hurley.

Nettopp. 21 minuttar med bil.

Hallgeir Opedal

Framhald neste veke