Halvvegs
Eg drikk kaffi med to tyskarar frå Karlsruhe på ein rasteplass i Telemark. Turen er halvgått.
Nils Olavsson Langedal bad jentene flytte seg, og så løfta han steinen og la han til rette.
Heim
Hallgeir Opedal voks opp i Odda.
I august 1988 flytta han til Oslo, der han har budd sidan.
Opedal starta som journalist i Hardanger Folkeblad, seinare arbeidde han i 20 år i Dagbladet. Dei siste åra har han vore i redaksjonen til Skavlan.
Sommaren 2018 gjekk Opedal til fots frå Oslo til Odda. Dag og Tid trykkjer reiseskildringa hans som føljetong.
Heim
Hallgeir Opedal voks opp i Odda.
I august 1988 flytta han til Oslo, der han har budd sidan.
Opedal starta som journalist i Hardanger Folkeblad, seinare arbeidde han i 20 år i Dagbladet. Dei siste åra har han vore i redaksjonen til Skavlan.
Sommaren 2018 gjekk Opedal til fots frå Oslo til Odda. Dag og Tid trykkjer reiseskildringa hans som føljetong.
Eg vaknar halv sju og er lys vaken. Eg står opp, går ned den knirkande trappa på Nutheim Gjestegiveri, og det smell børsehøgt i tørt tre. Utedøra er låst, men nøkkelen står i. Eg vrir om, går ut og set meg på terrassen med utsyn over Flatdal. Sola varmar den rå nattelufta, gråsporven kvitrar og eg høyrer dei fyrste vogntoga komme brummande ned kleivene.
Eg er altså ved eit vegskilje. Eg kan velje å gå kortaste veg over Rauland, eller den lange vegen om Seljord, og eg har endeleg klart å bestemme meg. Eg vil nedom klyngetunet i Flatdal, eller fladdal, som dei seier her. Dette er eitt av dei siste klyngetuna i Noreg, har eg høyrt, og eg det er mykje eg lurer på. Kvifor bur dei framleis så tett her? Er husa originale? Var det fleire hus? Eg har sett bilete av det gamle klyngetunet på Opedal i Hardanger, og det er fascinerande å tenke på at dei budde slik over heile landet. Like tett som i landsbyane i landa ved Middelhavet. Det blir ein ekstra dag å gå, men det er det verdt, dette må eg sjå.
Mens eg ventar på at frukosten skal bli servert, sjekkar eg igjen Facebook. Eg skulle halde meg unna sosiale medium på denne turen, men så skreiv eg denne fortvilte meldinga på Notodden og fekk stor respons. Det blei så mange kommentarar og spørsmål at eg dagen etter måtte skrive ei ny melding:
«Takk for ALLE hyggelige meldingar og helsingar i samband med mitt forsøk på å gå frå Oslo til Odda. Men eg merker at Facebook suger tid og energi, og eg mister fokus. Derfor kjem det ikkje fleire innlegg her, før eg igjen blir desperat.»
No er eg igjen inne og sjekkar kommentarar og likes, dei strøymer på, det er fleire hundre. Eg likar det, men eg likar ikkje at eg likar det. Dette tvisynet. Så langt på turen har eg høyrt korkje musikk eller radio, eg har gått og tenkt, time etter time, dag etter dag, tankane har tromla, eg har fokusert, og slike mindfulnessgreier er eg dårleg på i kvardagen, men no har det fungert. Eg er i tida.
Eg var i tida.
Til eg involverte Facebook.
Eg blir avbroten av ein solbrun mann som kjem til bordet. Han har grått hår, balanserer ein kaffikopp på eit fat og spør om det er eg som går. Stemma er mørk, han snakkar austnorsk. Ja, det er eg som går, seier eg. Han presenterer seg, Håvard Giezendanner. Han har eit hus her i bygda, og det er fleire her som har sett meg langs vegen.
– Dei lurer på kven du er, seier han.
Eg fortel kven eg er, at eg skal gå heim, heim til Odda. Eg fortel om prosjektet og er blitt god til å forklare det heile på nokre få setningar. No har det seg slik, seier Giezendanner, at han skal køyre vestover i dag. Han skal til Knarvik nord for Bergen, der han bur, og lurer på om han skal ta sekken min.
Den største uroa eg har, løfter ein framand mann brått av skuldrene mine, og eg blir fylt av takksemd. Menneske kan vere skikkeleg bra folk.
Klokka ni er det frukost, og Håvard Giezendanner skal òg ete, og vi set oss ved same bord. Og der kjem fru Nutheim sjølv, og Ellen set seg like gjerne ned ved bordet, ho òg. Då er det berre servitøren Kjersti igjen, og det er klart at ho skal ha mat, og der sit eg og et frukost med tre framande, medan samtalen spring frå vegsøppel og den plastfylte gåsenebbkvalen på Sotra, til stabbur og den nye tunnelen mellom Gvammen og Seljord. Når fru Nutheim får ei telefonoppringing, nyttar eg høvet og fortel om den store oppdaginga mi: at den nye tunnelen ikkje blir bratt, slik som eg trudde, men tilnærma heilt flat, rett nok med ein svak boge på grunn av drenering, men stort sett flat – fordi Flatsjå i Seljord ligg på 160 meter og Hjartsjå i Hjartdal ligg på 157. Er ikkje det ufatteleg?
Stille. Lenge.
– Det har eg aldri tenkt på, seier Håvard Giezendanner.
Heller ikkje Kjersti har tenkt på det. Det verkar heller ikkje som dei har tenkt å tenke noko meir over det. Vi bryt opp.
Eg går på rommet, pakkar, tek sekken på ryggen. Eg skal levere han frå meg.
Nede i svingen, innanfor Sion bedehus, ligg tunet til Håvard Giezendanner. Han har kasta skjorta og hadde tenkt å slå plenen, men så var klipparen tom for bensin, så då slapp han det. Når han først har fått besøk, vil han jo vise gjesten rundt. Det er kona som har vakse opp her, fortel han. Før vi går inn i hovudhuset, peiker han på den brunlafta veggen der hakkespetten har laga hol. Eit hus som har stått i 200 år, og først no begynner hakkespetten å interessere seg for det. Merkeleg.
Vi går inn, og det er som å gå inn i ei anna tid, han peiker på framskap og kråskap, og på dei gamle fotografia av familien til kona. Han viser òg snikkarverkstaden til svigerfaren, ja, han skal rydde i sommar, og så viser han dei gamle slåmaskinene han har restaurert.
Mor hans var frå Vestfold, fortel han, og faren var frå Sveits, og han har alltid misunnt folk som var frå ein plass. Som kunne vise til ein heimplass. Han vaks opp i Ski, og Ski er eit hyggeleg minne, men ikkje noko meir, han kjenner seg ikkje knytt til Ski. Så gifta han seg, og med kona følgde dette tunet.
– Her har eg no gått i over 40 år, her i bygda har eg gode vener, og her har eg slått rot. Dette kjenner eg, er blitt min kjæraste heim.
Vi avtaler at han skal ta sekken til Brunkeberg. Det er cirka 25 kilometer.
– Det var hyggelig å treffe deg, seier han. – Vi sest nok aldri igjen, men om vi gjer det, er det triveleg. Men vi legg ikkje noko arbeid i det.
Vi legg ikkje noko arbeid i det.
– Det var ei fin formulering, seier eg.
Eg går over brua mot landsbyen i Flatdal, og eg går langsamt, og det er ikkje på grunn av dårlege bein, nei, no kjenner eg meg lett og sterk. Eg er andektig. Det er ingen folk å sjå. Ikkje ein einaste fladdøl. Velstelte hus, stabbur og driftsbygningar ligg langs vegen, men det er ikkje slik eg hadde førestilt meg. Dette minner aldeles ikkje om biletet av klyngetunet på Opedal. Ei Kiel-ferje kunne segla gjennom tunet her, utan å gjere skade. Eg må snakke med nokon. Skal eg banke på ei dør? Nei, det vil vere påtrengjande, dei er sikkert møk lei turistar som spør. Why? Warum? Kvifor det? Nei, skal eg snakke med nokon, må eg treffe tilfeldig på dei, opne tilforlateleg. Deilig vêr, dette har vi fortent. Men det er ingen her, kor kan dei vere?
Jo! Der. Opp vegen frå kyrkja kjem det ein kar med to hundar. Det er lang veg opp til der eg står, så eg slår eit slag bortetter vegen, før eg snur, og bereknar det slik at vi kjem til å treffast presis i krysset. Han har briller, bart og bar overkropp. På venstre bryst har han tatovert «Pappa», og under tre datoar. To i blått, ein i raudt.
– Deilig vêr, seier eg.
– Ja, dette har vi fortent, seier han, og eg merkar straks at vi er på same frekvens.
Eg spør om han bur her, og han seier at han bur nede ved kirko. Og med ein gong han seier kirko, skjøner eg at han er av mitt folk. Tonefallet og o-endinga i hokjønnsord er dialektmerke eg kjenner att.
– Er du frå Odda?!
– Nei, eller ... Nesten. Eg er eigentleg frå Farsund, men har budd mange år i Tyssedal.
Hans-Christian Knudsen kom til Odda då han var 18 år, fortel han, og der fekk han jobb på Smelteverket. Han banka på, og det bar rett inn i produksjonen, utan papir, attestar eller CV.
– Det er ikkje slik som i dag. No må du ha fagbrev for å få lov til å vaske golv, seier han.
Seinare begynte han på ilmenittsmelteverket i Tyssedal, og det var då han braut ryggen. No er han ufør.
– Eg var millimeter unna eit liv på fire hjul.
– Du verkar no oppegåande?
– Ja, men eg må ha dette, seier, han, og snur ryggen til, peiker på ein slags bandasje.
Det er eit smerteplaster, seier han, morfin.
– Er du i morfinrus no?!
– Ja, merkar du ikkje det?
– Nei, men no veit ikkje eg korleis du er når du er edru.
– Det er ikkje mange som lenger veit det.
Praten er i gang, lett og leiken, for vi kjem frå det same, vi kan kodane, vi har den same humoren og veit kor grensene går. Han er like nyfiken som meg, og spør kva eg gjer i Flatdal, og eg fortel at eg er på veg heim, men kva er heim? Hans-Christian har ingen heim, seier han.
– Eg kan bu kor som helst. Eg kom hit i oktober 2016, og om eg hadde blitt kasta ut i morgon, ville det ikkje gjort meg noko å flytte til Oslo eller til Bergen, for å seie det sånn. Eller, akkurat Bergen...
– Nei, Bergen...
– Nei, det hadde ikkje gjort meg noko å bu i Bergen. Men Farsund? Det er ikkje det at eg har noko dårleg minne knytt til Farsund, tvert om. Foreldra mine dreiv restaurant og motell, og eg hadde ein privilegert barndom. Eg var vel det du kan kalle ein bortskjemt dritunge. Eg fekk alt eg peikte på.
– Men Farsund er ikkje lenger heim for deg?.
– Nei. Eg har to systrer som framleis bur der, men kjenner inga tilknyting til Farsund. Eg er ikkje knytt til nokon plass. I motsetning til ho som eg bur i lag med. Familien hennar har budd på same garden i fem generasjonar, og ho kan ikkje tenke seg ein annan plass å bu. Eg derimot, eg er rotlaus.
Eg spør han om dette spesielle klyngetunet, men høyrer at han ikkje veit meir enn eg har lese meg til på Wikipedia. Du må spørje nokon andre, seier han, og idet han seier det, kryssar ein mann ein grasplen like bak oss, og Hans-Christian roper «Brendøymoen!» Og Brendøymoen skvett til og skjer mot oss. Hans-Christian presenterer meg, og eg seier at eg har nokre spørsmål om dette klyngetunet.
– Det er ikkje eit klyngetun, seier Brendøymoen, det er ein landsby.
– OK. Men det blir vel òg kalla klyngetun?
– Har eg aldri høyrt.
– Nei? Men… men har det alltid vore som dette, eller har tunet vore tettare? Har det vore fleire småhus?
Brendøymoen kan ikkje så mykje om dette, seier han, for han er sjølv innflyttar, og dessutan har han dårleg tid, for i dag er det kuslepp i Flatdal. Heile bygda er nede ved fellesfjøset for å sjå når kyrne skal ut på beite. Han skal ned dit sjølv og er seint ute. Om eg vil vite meir om landsbyen, må eg spørje nokon andre.
– Spør han som bur der, seier han og peiker på eit hus ved elva. – Men han har nok reist på kusleppet, han òg.
– Dette er som å leite etter den sjuande faren i huset, seier eg, og så langt har eg berre møtt to.
Eg får latter på den, men når han stilnar, er spørsmålet: Skal eg dra på kuslepp?
Det blir ein lang omveg. Eg slår det frå meg.
Eg går tilbake mot E134, kryssar elva. Flatdal var bomtur, det gav meg ingenting, eg burde ha sjekka det på førehand. Dette var dårleg journalistisk handverk. Eg som ein gong fekk attest på at eg var eit journalistisk naturtalent. Ha! Nei, no har du mista det, Opedal. Eg vurderer å gå opp igjen Nutheimskleivene og ta raskaste vegen over Rauland, men kjem på at sekken min er på veg til Brunkeberg. Det er for seint.
Snart er eg undervegs gjennom den lange, lange Flatdal.
Igjen irriterer eg meg over søppel. Grøftene er fulle. Nokon må gjere noko. Og mens eg går, begynner tankane igjen å strøyme, og eg tenker alltid godt når eg går, og no når eg har gått aleine i ei veke, spinn tankane lett, eg tenker heile tankar ut, og no tenker eg ut eit forslag på korleis vi skal få slutt på denne forsøplinga. Langs vegane skal Miljøverndepartementet sette opp skilt, der det skal stå: «Kastar du søppel?».
Og så med store bokstavar: «JÆVLA IDIOT!»
Det hadde gjort susen, ein slik kampanje hadde fått bilistane til å tenke seg om. Men Miljøverndepartementet ville ikkje fått det til, dei er for veike, det er eit tøysedepartement utan mandat, eit skodebrød, det er eit gallionsdepartement, politisk pynt. Nei, dette må Samferdselsdepartementet ta seg av. Der er det styrke og vilje, dei har ressursar og gjennomføringskraft, dette er ei sak for jærbuen, fråhaldsmannen, pinsevenen og hamburgaretaren Ketil Solvik-Olsen.
Det er mogleg at ordet jævla blir for sterkt for han, men det var dette forsterkande adverbet som fungerte på meg. Då eg 18 år gamal kasta ei flaske øl ut eit bilvindauge heime i Odda, og vart kalla ein jævla idiot, slutta eg tvert med å kaste ting ut av bilvindauge. Nei, her må vi bruke sterke ord, skal det ha nokon verknad. Miljøverndepartementet klarar ikkje dette. Eg prøver å kome på kven som er miljøvernminister. Ho med brillene frå Sørlandet, Tine eit eller anna, har slutta. Og så var det han skalla høgremannen... Eh… Vidar Helgesen! EU-mannen, han gjekk av. Men kven tok over?
Nei. Er det ein frå Høgre, Framstegs-
partiet?
Eg kjem ikkje på det.
Og slik tromlar tankane, og slik kjem eg meg ned til tunnelløpet på Århus. Det er framleis ein anleggsplass, tunnelen skal ikkje opnast før til neste år. Eg går opp på den nye vegen og har han aldeles for meg sjølv. Ei brei strekke med nylagd, svartglinsande asfalt. Nei, han Solvik-Olsen er ein handlingas mann. Eg går der ikkje lenge, før eg igjen må ut på E134.
Eg tek eit bad i elva og finn to kroner på ei steinstrand. Nokon har tydelegvis hatt fest her, det ligg ølboksar slengde over alt. Eg samlar dei i ei dynge og kjenner meg som eit godt menneske. Ein god nordmann som set pris på rein natur og som tek ansvar.
Før eg brått kjenner meg som eit dårleg menneske, som tenker at eg er eit godt menneske. Dette tvisynet.
Utanfor Seljord kyrkje ligg ein stor stein, og eg hugsar at vi ein gong i 70-åra stansa for å sjå på han. Då vi budde på Kongsberg, bygde mor og far ei hytte nede i Bamble i Telemark. Etter at vi flytta heim til Odda, var ho knapt i bruk, det var for langt å køyre, men kvar sommar køyrde vi austover og var der i to–tre veker for å beise, klippe gras og drepe stokkmaur. Hytta var lafta, og stokkmauren åt seg gjennom treverket, og eg som var minst, måtte krype under hytta og spreie med Radar og maurpulver. Det er eit under at eg ikkje blei løysemiddelskadd.
Uansett – éin gong stansa vi her, utanfor kyrkja, og bror min og eg fekk auge på denne runde steinen. Vi forsøkte å løfte på han, men det gjekk ikkje. Sjølvsagt ikkje, det er berre éin mann som har klart det: Sterke-Nils.
Nils Olavsson Langedal, fødd i 1720 i Brunkeberg, var flaska opp på hestemjølk og sterk som få. Ein gong kom han gåande på vegen og såg to jenter sitte på ein stein i vegkanten. Men steinen låg skeivt, dei sat ikkje godt, og Sterke-Nils bad dei flytte seg, og så løfta han steinen og la han til rette.
Kvar einaste sommar sidan den første stoppen, bad eg far om å stanse i Seljord. Eg ville sjå om eg klarte å løfte steinen, du klarer det ikkje, sa far, eg vil berre sjå på han, ta på han, men vi hadde aldri tid, ein annan gong, svara han, og eg sat i baksetet i den kvite Opel Kadett-en vår med nasen klemd mot vindauget, og der såg eg han, i eit kort glimt. Steinen til Sterke-Nils.
Det er frå far min eg har det, tenker eg, det med å haste av garde, kome fram, bli ferdig.
Eg fyller vassflaska på kyrkjegarden, for noko har eg lært undervegs, og dette lærte eg i Sauland: På kyrkjegardar er det alltid vatn. Eg går til steinen og les: «Denne steinen hev Sterke-Nils 1722–1800 lyft. 570 kilo». Eg stryk dei rynkete fingrane over steinen, den same steinen som dei bleike barnefingrane mine strauk over for meir enn 40 år sidan.
I familien vår har vi alltid rekna Seljord som midtvegs mellom Odda og Oslo, og det er til dømes her vi møtest når vi skal utveksle julegåver. Men det er ikkje halvvegs, ser eg av kartet på telefonen. Eg må gå to–tre kilometer til. Eg tar gamlevegen inn i Seljord, og dei har tydelegvis klart seg godt her, sjølv om vegen er lagd utanom. Det ligg flust av butikkar langs gata, men det er søndag og stengt. Ved Cirkle K-stasjonen ser eg ein mann ete noko, og eg spør han kva det er. «Burgar i wrap», mumlar han, og det er tydeleg at meir enn det har ikkje han tenkt å seie. Ein merkar fort slikt.
Eg går inn og bestiller burgar i wrap og tar med ein isande kald Mozell. Han segler opp til å bli ein ny favoritt, etter vatn og Coca-Cola. Eg set meg utanfor og et så mykje eg orkar. Eg er ikkje svolten, men skjøner at eg må ete.
På veg ut av Seljord ringer eg familien i Oslo. Dei et søndagsmiddag, og eg må med skam melde at eg ikkje lengtar. Akkurat no er det ingenting eg heller vil enn å traske veglangs mot det ville Vest-Telemark.
Eg forlèt gamlevegen og går inn att på E134, og her er det utrygt. Vegen er svingete, og bilane kjem i stor fart. Eg klemmer meg inn mot autovernet, samtidig som eg held eit auge på telefonen. Eg nærmar meg halvvegs.
Og så er eg der. Halvvegs. Det er like langt fram som tilbake, 178 kilometer med bil til Oslo, og like langt til Odda, og her har sanneleg Statens vegvesen lagt ein rasteplass. Ein tysk bubil står parkert med døra open. Eg går bort og seier wie gehts? Dei skvett til og svarar noko på tysk, men tysken min strekk ikkje til, og vi går over til engelsk. Det viser seg å vere eit ektepar, Uli og Marita. Dei har køyrt all the way frå Karlsruhe, seier dei, cloze to the French border. Dei har vore på vegen i fire døgn, og no stansa dei her for å drikke kaffi, før dei skal vidare mot Preikestolen. Do you like a cup of coffee, spør Marita, og det vil eg gjerne ha. Om eg har kopp? Ja, ja, seier eg og drar fram trekoppen min. Oh, no, ler dei begge. Thatz to zmall. We have plenty of cupz. Og så får eg eit plastkrus med ferskbrygga kaffi frå Karlsruhe.
Eg forklarer kva eg driv med, men dei lèt seg ikkje imponere. Vanlegvis får eg respons når eg fortel at eg har gått heilt frå Oslo, men dei berre smiler. Eg reknar med at det er av di dei ikkje skjøner seg på avstandane. It’s very long, seier eg, og eg høyrer at engelsken min speglar engelsken deira. Eigentleg snakkar eg brukbart engelsk, men no stotrar eg og leiter etter ord, og uttalen er skammeleg. Men sjølv om eg pratar dårleg, pratar eg mykje. Eg er nærast manisk. I am half way, seier eg, men det gjer ikkje inntrykk. Uli har eit kart, og eg viser Oslo, og så drar eg peikefingeren over den raude vegen heilt til Odda. Nei, ingen respons. Dette skjøner dei seg ikkje på.
Eg tømmer i meg kaffien, tek farvel og ruslar vidare. Ein halv time seinare køyrer dei forbi, dei tutar, eg helser.
Eg finn sekken utanfor ein lastebilverkstad i Brunkeberg og pakkar om. Snart kjem eg inn på ein sykkelsti, og eg undrar meg over kvifor dei har laga sykkelsti her. Det ligg nokre få hus langs vegen, og eit av dei er tydeleg fråflytta. Dette er Noreg, tenker eg, vi tek heile landet i bruk. Nokon vil seie at det er råflott med sykkelsti i ingenmannsland, men Samferdsledepartementet er fullt av pengar, dette skal vi ta oss råd til.
Eg følger sykkelstien som går i tunnel under E134, og her vider han seg ut. Er det gamlevegen?
Og då skjøner eg alt, for der, framføre meg, ligg det hus på begge sider av vegen, og eg får déjà vu. Dei 20 siste åra har eg sust forbi langs E134, men det er på den nye vegen. Gamlevegen går gjennom sjølvaste Brunkeberg. Og eg hugsar alt no, her snigla vi oss gjennom, det var traktorar, hundar, mopedar, og på benkar langs butikkane sat gamle folk med stokk, rullings og sikspens, det var eit yrande liv i Brunkeberg.
Det er som å kome inn i ein gløymd by. The Lost City. Ciudad Perdida. Butikkane er nedlagde, og ikkje eit menneske er å sjå, men her bur framleis folk. Eg ser blomar i vindauga, og utelysa står på.
Og eg skjøner snart kvifor Brunkeberg finst; det er eit vegkryss. Her kan ein køyre austover og vestover, eller ein kan følge riksveg 41 ned mot Kviteseid og heilt til Kristiansand. Og så er det utsikta. Sjølv om mykje er attgrodd, er utsikta frå kyrkja formidabel. Eg kan sjå milevis med granskog og fjell. Eg skjøner godt at folk slo seg ned her, og at dei følte seg heime. Men kvifor dei vil bu her i dag, skjøner eg ikkje. Eg fyller vassflaska på kyrkjegarden.
Eg må finne ein plass å slå opp teltet. Eg er kresen på teltplassar. Helst vil eg ligge ved ein innsjø, og aller helst på eit sørvendt nes med morgonsol og kveldssol, men det er ikkje nokon innsjø i Brunkeberg, og snart går eg igjen langs E134. Det er merkeleg, denne vegen har eg køyrd så mange gongar, men eg kan ikkje hugse noko av landskapet. Ligg det noko vatn langs vegen? Eg hugsar ikkje. Eg sjekkar på telefonen kva som er næraste tettstad. Morgedal, 6,2 kilometer. Det er for langt. Eg har allereie gått 25 kilometer, to kilometer lenger enn det som er anbefalt, og eg kjenner det i føtene, dei verker, og no har eg òg ein tung sekk å bere på. Eg blir motlaus. Det er grana, tenker eg. Ho ligg tett og tung langs vegen. Bak autogjerdet skrånar det bratt ned mot eit gjøl, der det er meir gran. Det er kupert og uframkomeleg. Det er ikkje rart at eg ikkje hugsar dette landskapet, tenker eg. Det er ikkje noko å hugse.
Eg minnest at det ligg nokre vatn før Morgedal og vil gå dit. Eg traskar i veg, stør meg til stavane. Etter ein time kjem eg til det første vatnet, men det er myrsøkk og siv. Å slå opp telt er umogleg. Dette er beverland, tenker eg. Eg blir oppslukt av sjansen til å sjå bever, eg går mens auga glir over det blikkstille vatnet. Snart kjem eg til eit nytt vatn, men heller ikkje her kan eg slå opp teltet. Eg kan heller ikkje sjå bever.
Då ser eg skiltet. «Morgedal 2».
To kilometer? Er det ikkje lenger? I Morgedal er det hotell. Jo, forsyne meg, eg må gå til Morgedal. Eg ringer Morgedal Hotell. Dei har rom, men det kostar 1500 kroner natta. Eg spør om dei ikkje har noko billegare, men den svenske jenta seier nej, det er prisen. Det er for mykje. Eg må heller finne ei campinghytte.
Det er den siste kilometeren som er verst, og for kvart steg kjenner eg verk i tærne på venstre fot. Eg går inn på gamlevegen, klokka nærmar seg åtte.
Eg går forbi Coop-butikken, og oppe til høgre ser eg hotellet lyse i kveldssola. Men så, nokre hundre meter framfor meg, ser eg eit brunbeisa hus på to etasjar, og på asfalten eit skilt: Morgedal Gjestehus.
Eg ringer telefonnummeret på skiltet, det svarer, og etter nokre minuttar kjem verten. Eg er einaste gjest og kan velje kva rom eg vil ha. Saman med verten sjekkar eg rom etter rom, og valet fell på ein hybel i første etasje med tekjøkken og dusj. Det kostar 600 kroner, og når eg skal betale, spør verten om eg vil ha frukost, han kostar 50 kroner, og naturlegvis vil eg ha frukost. Han fyller ut eit skjema – «inkl. frukost». Når eg skal betale på terminalen, har han slått inn 550 kroner.
– Sa du ikkje 600 kroner pluss frukost?
– Eg har sansen for prosjektet ditt, det at du går. Det er i tråd med mine verdiar.
Eg går inn på rommet og sig ned i ein stol. Trekker av meg støvlane, og det lukter rote av venstrefoten. Eg må gjere noko. Eg sit motlaus i stolen, ventar, og snart kjem det, svartsynet. Det er morgondagen eg gruer for.
Eg tar ein lang dusj og spyler føtene. Det eine plasteret er framleis fylt av raudblank væske.
Eg legg meg, tankane kvernar.
Elvestuen, tenker eg. Venstre. Miljøvernministeren heiter Per Elvestuen. Nei. Ikkje Per. Ola. Ola Elvestuen.
Eg sovnar, eg søv.
Hallgeir Opedal
Framhald neste veke
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Eg vaknar halv sju og er lys vaken. Eg står opp, går ned den knirkande trappa på Nutheim Gjestegiveri, og det smell børsehøgt i tørt tre. Utedøra er låst, men nøkkelen står i. Eg vrir om, går ut og set meg på terrassen med utsyn over Flatdal. Sola varmar den rå nattelufta, gråsporven kvitrar og eg høyrer dei fyrste vogntoga komme brummande ned kleivene.
Eg er altså ved eit vegskilje. Eg kan velje å gå kortaste veg over Rauland, eller den lange vegen om Seljord, og eg har endeleg klart å bestemme meg. Eg vil nedom klyngetunet i Flatdal, eller fladdal, som dei seier her. Dette er eitt av dei siste klyngetuna i Noreg, har eg høyrt, og eg det er mykje eg lurer på. Kvifor bur dei framleis så tett her? Er husa originale? Var det fleire hus? Eg har sett bilete av det gamle klyngetunet på Opedal i Hardanger, og det er fascinerande å tenke på at dei budde slik over heile landet. Like tett som i landsbyane i landa ved Middelhavet. Det blir ein ekstra dag å gå, men det er det verdt, dette må eg sjå.
Mens eg ventar på at frukosten skal bli servert, sjekkar eg igjen Facebook. Eg skulle halde meg unna sosiale medium på denne turen, men så skreiv eg denne fortvilte meldinga på Notodden og fekk stor respons. Det blei så mange kommentarar og spørsmål at eg dagen etter måtte skrive ei ny melding:
«Takk for ALLE hyggelige meldingar og helsingar i samband med mitt forsøk på å gå frå Oslo til Odda. Men eg merker at Facebook suger tid og energi, og eg mister fokus. Derfor kjem det ikkje fleire innlegg her, før eg igjen blir desperat.»
No er eg igjen inne og sjekkar kommentarar og likes, dei strøymer på, det er fleire hundre. Eg likar det, men eg likar ikkje at eg likar det. Dette tvisynet. Så langt på turen har eg høyrt korkje musikk eller radio, eg har gått og tenkt, time etter time, dag etter dag, tankane har tromla, eg har fokusert, og slike mindfulnessgreier er eg dårleg på i kvardagen, men no har det fungert. Eg er i tida.
Eg var i tida.
Til eg involverte Facebook.
Eg blir avbroten av ein solbrun mann som kjem til bordet. Han har grått hår, balanserer ein kaffikopp på eit fat og spør om det er eg som går. Stemma er mørk, han snakkar austnorsk. Ja, det er eg som går, seier eg. Han presenterer seg, Håvard Giezendanner. Han har eit hus her i bygda, og det er fleire her som har sett meg langs vegen.
– Dei lurer på kven du er, seier han.
Eg fortel kven eg er, at eg skal gå heim, heim til Odda. Eg fortel om prosjektet og er blitt god til å forklare det heile på nokre få setningar. No har det seg slik, seier Giezendanner, at han skal køyre vestover i dag. Han skal til Knarvik nord for Bergen, der han bur, og lurer på om han skal ta sekken min.
Den største uroa eg har, løfter ein framand mann brått av skuldrene mine, og eg blir fylt av takksemd. Menneske kan vere skikkeleg bra folk.
Klokka ni er det frukost, og Håvard Giezendanner skal òg ete, og vi set oss ved same bord. Og der kjem fru Nutheim sjølv, og Ellen set seg like gjerne ned ved bordet, ho òg. Då er det berre servitøren Kjersti igjen, og det er klart at ho skal ha mat, og der sit eg og et frukost med tre framande, medan samtalen spring frå vegsøppel og den plastfylte gåsenebbkvalen på Sotra, til stabbur og den nye tunnelen mellom Gvammen og Seljord. Når fru Nutheim får ei telefonoppringing, nyttar eg høvet og fortel om den store oppdaginga mi: at den nye tunnelen ikkje blir bratt, slik som eg trudde, men tilnærma heilt flat, rett nok med ein svak boge på grunn av drenering, men stort sett flat – fordi Flatsjå i Seljord ligg på 160 meter og Hjartsjå i Hjartdal ligg på 157. Er ikkje det ufatteleg?
Stille. Lenge.
– Det har eg aldri tenkt på, seier Håvard Giezendanner.
Heller ikkje Kjersti har tenkt på det. Det verkar heller ikkje som dei har tenkt å tenke noko meir over det. Vi bryt opp.
Eg går på rommet, pakkar, tek sekken på ryggen. Eg skal levere han frå meg.
Nede i svingen, innanfor Sion bedehus, ligg tunet til Håvard Giezendanner. Han har kasta skjorta og hadde tenkt å slå plenen, men så var klipparen tom for bensin, så då slapp han det. Når han først har fått besøk, vil han jo vise gjesten rundt. Det er kona som har vakse opp her, fortel han. Før vi går inn i hovudhuset, peiker han på den brunlafta veggen der hakkespetten har laga hol. Eit hus som har stått i 200 år, og først no begynner hakkespetten å interessere seg for det. Merkeleg.
Vi går inn, og det er som å gå inn i ei anna tid, han peiker på framskap og kråskap, og på dei gamle fotografia av familien til kona. Han viser òg snikkarverkstaden til svigerfaren, ja, han skal rydde i sommar, og så viser han dei gamle slåmaskinene han har restaurert.
Mor hans var frå Vestfold, fortel han, og faren var frå Sveits, og han har alltid misunnt folk som var frå ein plass. Som kunne vise til ein heimplass. Han vaks opp i Ski, og Ski er eit hyggeleg minne, men ikkje noko meir, han kjenner seg ikkje knytt til Ski. Så gifta han seg, og med kona følgde dette tunet.
– Her har eg no gått i over 40 år, her i bygda har eg gode vener, og her har eg slått rot. Dette kjenner eg, er blitt min kjæraste heim.
Vi avtaler at han skal ta sekken til Brunkeberg. Det er cirka 25 kilometer.
– Det var hyggelig å treffe deg, seier han. – Vi sest nok aldri igjen, men om vi gjer det, er det triveleg. Men vi legg ikkje noko arbeid i det.
Vi legg ikkje noko arbeid i det.
– Det var ei fin formulering, seier eg.
Eg går over brua mot landsbyen i Flatdal, og eg går langsamt, og det er ikkje på grunn av dårlege bein, nei, no kjenner eg meg lett og sterk. Eg er andektig. Det er ingen folk å sjå. Ikkje ein einaste fladdøl. Velstelte hus, stabbur og driftsbygningar ligg langs vegen, men det er ikkje slik eg hadde førestilt meg. Dette minner aldeles ikkje om biletet av klyngetunet på Opedal. Ei Kiel-ferje kunne segla gjennom tunet her, utan å gjere skade. Eg må snakke med nokon. Skal eg banke på ei dør? Nei, det vil vere påtrengjande, dei er sikkert møk lei turistar som spør. Why? Warum? Kvifor det? Nei, skal eg snakke med nokon, må eg treffe tilfeldig på dei, opne tilforlateleg. Deilig vêr, dette har vi fortent. Men det er ingen her, kor kan dei vere?
Jo! Der. Opp vegen frå kyrkja kjem det ein kar med to hundar. Det er lang veg opp til der eg står, så eg slår eit slag bortetter vegen, før eg snur, og bereknar det slik at vi kjem til å treffast presis i krysset. Han har briller, bart og bar overkropp. På venstre bryst har han tatovert «Pappa», og under tre datoar. To i blått, ein i raudt.
– Deilig vêr, seier eg.
– Ja, dette har vi fortent, seier han, og eg merkar straks at vi er på same frekvens.
Eg spør om han bur her, og han seier at han bur nede ved kirko. Og med ein gong han seier kirko, skjøner eg at han er av mitt folk. Tonefallet og o-endinga i hokjønnsord er dialektmerke eg kjenner att.
– Er du frå Odda?!
– Nei, eller ... Nesten. Eg er eigentleg frå Farsund, men har budd mange år i Tyssedal.
Hans-Christian Knudsen kom til Odda då han var 18 år, fortel han, og der fekk han jobb på Smelteverket. Han banka på, og det bar rett inn i produksjonen, utan papir, attestar eller CV.
– Det er ikkje slik som i dag. No må du ha fagbrev for å få lov til å vaske golv, seier han.
Seinare begynte han på ilmenittsmelteverket i Tyssedal, og det var då han braut ryggen. No er han ufør.
– Eg var millimeter unna eit liv på fire hjul.
– Du verkar no oppegåande?
– Ja, men eg må ha dette, seier, han, og snur ryggen til, peiker på ein slags bandasje.
Det er eit smerteplaster, seier han, morfin.
– Er du i morfinrus no?!
– Ja, merkar du ikkje det?
– Nei, men no veit ikkje eg korleis du er når du er edru.
– Det er ikkje mange som lenger veit det.
Praten er i gang, lett og leiken, for vi kjem frå det same, vi kan kodane, vi har den same humoren og veit kor grensene går. Han er like nyfiken som meg, og spør kva eg gjer i Flatdal, og eg fortel at eg er på veg heim, men kva er heim? Hans-Christian har ingen heim, seier han.
– Eg kan bu kor som helst. Eg kom hit i oktober 2016, og om eg hadde blitt kasta ut i morgon, ville det ikkje gjort meg noko å flytte til Oslo eller til Bergen, for å seie det sånn. Eller, akkurat Bergen...
– Nei, Bergen...
– Nei, det hadde ikkje gjort meg noko å bu i Bergen. Men Farsund? Det er ikkje det at eg har noko dårleg minne knytt til Farsund, tvert om. Foreldra mine dreiv restaurant og motell, og eg hadde ein privilegert barndom. Eg var vel det du kan kalle ein bortskjemt dritunge. Eg fekk alt eg peikte på.
– Men Farsund er ikkje lenger heim for deg?.
– Nei. Eg har to systrer som framleis bur der, men kjenner inga tilknyting til Farsund. Eg er ikkje knytt til nokon plass. I motsetning til ho som eg bur i lag med. Familien hennar har budd på same garden i fem generasjonar, og ho kan ikkje tenke seg ein annan plass å bu. Eg derimot, eg er rotlaus.
Eg spør han om dette spesielle klyngetunet, men høyrer at han ikkje veit meir enn eg har lese meg til på Wikipedia. Du må spørje nokon andre, seier han, og idet han seier det, kryssar ein mann ein grasplen like bak oss, og Hans-Christian roper «Brendøymoen!» Og Brendøymoen skvett til og skjer mot oss. Hans-Christian presenterer meg, og eg seier at eg har nokre spørsmål om dette klyngetunet.
– Det er ikkje eit klyngetun, seier Brendøymoen, det er ein landsby.
– OK. Men det blir vel òg kalla klyngetun?
– Har eg aldri høyrt.
– Nei? Men… men har det alltid vore som dette, eller har tunet vore tettare? Har det vore fleire småhus?
Brendøymoen kan ikkje så mykje om dette, seier han, for han er sjølv innflyttar, og dessutan har han dårleg tid, for i dag er det kuslepp i Flatdal. Heile bygda er nede ved fellesfjøset for å sjå når kyrne skal ut på beite. Han skal ned dit sjølv og er seint ute. Om eg vil vite meir om landsbyen, må eg spørje nokon andre.
– Spør han som bur der, seier han og peiker på eit hus ved elva. – Men han har nok reist på kusleppet, han òg.
– Dette er som å leite etter den sjuande faren i huset, seier eg, og så langt har eg berre møtt to.
Eg får latter på den, men når han stilnar, er spørsmålet: Skal eg dra på kuslepp?
Det blir ein lang omveg. Eg slår det frå meg.
Eg går tilbake mot E134, kryssar elva. Flatdal var bomtur, det gav meg ingenting, eg burde ha sjekka det på førehand. Dette var dårleg journalistisk handverk. Eg som ein gong fekk attest på at eg var eit journalistisk naturtalent. Ha! Nei, no har du mista det, Opedal. Eg vurderer å gå opp igjen Nutheimskleivene og ta raskaste vegen over Rauland, men kjem på at sekken min er på veg til Brunkeberg. Det er for seint.
Snart er eg undervegs gjennom den lange, lange Flatdal.
Igjen irriterer eg meg over søppel. Grøftene er fulle. Nokon må gjere noko. Og mens eg går, begynner tankane igjen å strøyme, og eg tenker alltid godt når eg går, og no når eg har gått aleine i ei veke, spinn tankane lett, eg tenker heile tankar ut, og no tenker eg ut eit forslag på korleis vi skal få slutt på denne forsøplinga. Langs vegane skal Miljøverndepartementet sette opp skilt, der det skal stå: «Kastar du søppel?».
Og så med store bokstavar: «JÆVLA IDIOT!»
Det hadde gjort susen, ein slik kampanje hadde fått bilistane til å tenke seg om. Men Miljøverndepartementet ville ikkje fått det til, dei er for veike, det er eit tøysedepartement utan mandat, eit skodebrød, det er eit gallionsdepartement, politisk pynt. Nei, dette må Samferdselsdepartementet ta seg av. Der er det styrke og vilje, dei har ressursar og gjennomføringskraft, dette er ei sak for jærbuen, fråhaldsmannen, pinsevenen og hamburgaretaren Ketil Solvik-Olsen.
Det er mogleg at ordet jævla blir for sterkt for han, men det var dette forsterkande adverbet som fungerte på meg. Då eg 18 år gamal kasta ei flaske øl ut eit bilvindauge heime i Odda, og vart kalla ein jævla idiot, slutta eg tvert med å kaste ting ut av bilvindauge. Nei, her må vi bruke sterke ord, skal det ha nokon verknad. Miljøverndepartementet klarar ikkje dette. Eg prøver å kome på kven som er miljøvernminister. Ho med brillene frå Sørlandet, Tine eit eller anna, har slutta. Og så var det han skalla høgremannen... Eh… Vidar Helgesen! EU-mannen, han gjekk av. Men kven tok over?
Nei. Er det ein frå Høgre, Framstegs-
partiet?
Eg kjem ikkje på det.
Og slik tromlar tankane, og slik kjem eg meg ned til tunnelløpet på Århus. Det er framleis ein anleggsplass, tunnelen skal ikkje opnast før til neste år. Eg går opp på den nye vegen og har han aldeles for meg sjølv. Ei brei strekke med nylagd, svartglinsande asfalt. Nei, han Solvik-Olsen er ein handlingas mann. Eg går der ikkje lenge, før eg igjen må ut på E134.
Eg tek eit bad i elva og finn to kroner på ei steinstrand. Nokon har tydelegvis hatt fest her, det ligg ølboksar slengde over alt. Eg samlar dei i ei dynge og kjenner meg som eit godt menneske. Ein god nordmann som set pris på rein natur og som tek ansvar.
Før eg brått kjenner meg som eit dårleg menneske, som tenker at eg er eit godt menneske. Dette tvisynet.
Utanfor Seljord kyrkje ligg ein stor stein, og eg hugsar at vi ein gong i 70-åra stansa for å sjå på han. Då vi budde på Kongsberg, bygde mor og far ei hytte nede i Bamble i Telemark. Etter at vi flytta heim til Odda, var ho knapt i bruk, det var for langt å køyre, men kvar sommar køyrde vi austover og var der i to–tre veker for å beise, klippe gras og drepe stokkmaur. Hytta var lafta, og stokkmauren åt seg gjennom treverket, og eg som var minst, måtte krype under hytta og spreie med Radar og maurpulver. Det er eit under at eg ikkje blei løysemiddelskadd.
Uansett – éin gong stansa vi her, utanfor kyrkja, og bror min og eg fekk auge på denne runde steinen. Vi forsøkte å løfte på han, men det gjekk ikkje. Sjølvsagt ikkje, det er berre éin mann som har klart det: Sterke-Nils.
Nils Olavsson Langedal, fødd i 1720 i Brunkeberg, var flaska opp på hestemjølk og sterk som få. Ein gong kom han gåande på vegen og såg to jenter sitte på ein stein i vegkanten. Men steinen låg skeivt, dei sat ikkje godt, og Sterke-Nils bad dei flytte seg, og så løfta han steinen og la han til rette.
Kvar einaste sommar sidan den første stoppen, bad eg far om å stanse i Seljord. Eg ville sjå om eg klarte å løfte steinen, du klarer det ikkje, sa far, eg vil berre sjå på han, ta på han, men vi hadde aldri tid, ein annan gong, svara han, og eg sat i baksetet i den kvite Opel Kadett-en vår med nasen klemd mot vindauget, og der såg eg han, i eit kort glimt. Steinen til Sterke-Nils.
Det er frå far min eg har det, tenker eg, det med å haste av garde, kome fram, bli ferdig.
Eg fyller vassflaska på kyrkjegarden, for noko har eg lært undervegs, og dette lærte eg i Sauland: På kyrkjegardar er det alltid vatn. Eg går til steinen og les: «Denne steinen hev Sterke-Nils 1722–1800 lyft. 570 kilo». Eg stryk dei rynkete fingrane over steinen, den same steinen som dei bleike barnefingrane mine strauk over for meir enn 40 år sidan.
I familien vår har vi alltid rekna Seljord som midtvegs mellom Odda og Oslo, og det er til dømes her vi møtest når vi skal utveksle julegåver. Men det er ikkje halvvegs, ser eg av kartet på telefonen. Eg må gå to–tre kilometer til. Eg tar gamlevegen inn i Seljord, og dei har tydelegvis klart seg godt her, sjølv om vegen er lagd utanom. Det ligg flust av butikkar langs gata, men det er søndag og stengt. Ved Cirkle K-stasjonen ser eg ein mann ete noko, og eg spør han kva det er. «Burgar i wrap», mumlar han, og det er tydeleg at meir enn det har ikkje han tenkt å seie. Ein merkar fort slikt.
Eg går inn og bestiller burgar i wrap og tar med ein isande kald Mozell. Han segler opp til å bli ein ny favoritt, etter vatn og Coca-Cola. Eg set meg utanfor og et så mykje eg orkar. Eg er ikkje svolten, men skjøner at eg må ete.
På veg ut av Seljord ringer eg familien i Oslo. Dei et søndagsmiddag, og eg må med skam melde at eg ikkje lengtar. Akkurat no er det ingenting eg heller vil enn å traske veglangs mot det ville Vest-Telemark.
Eg forlèt gamlevegen og går inn att på E134, og her er det utrygt. Vegen er svingete, og bilane kjem i stor fart. Eg klemmer meg inn mot autovernet, samtidig som eg held eit auge på telefonen. Eg nærmar meg halvvegs.
Og så er eg der. Halvvegs. Det er like langt fram som tilbake, 178 kilometer med bil til Oslo, og like langt til Odda, og her har sanneleg Statens vegvesen lagt ein rasteplass. Ein tysk bubil står parkert med døra open. Eg går bort og seier wie gehts? Dei skvett til og svarar noko på tysk, men tysken min strekk ikkje til, og vi går over til engelsk. Det viser seg å vere eit ektepar, Uli og Marita. Dei har køyrt all the way frå Karlsruhe, seier dei, cloze to the French border. Dei har vore på vegen i fire døgn, og no stansa dei her for å drikke kaffi, før dei skal vidare mot Preikestolen. Do you like a cup of coffee, spør Marita, og det vil eg gjerne ha. Om eg har kopp? Ja, ja, seier eg og drar fram trekoppen min. Oh, no, ler dei begge. Thatz to zmall. We have plenty of cupz. Og så får eg eit plastkrus med ferskbrygga kaffi frå Karlsruhe.
Eg forklarer kva eg driv med, men dei lèt seg ikkje imponere. Vanlegvis får eg respons når eg fortel at eg har gått heilt frå Oslo, men dei berre smiler. Eg reknar med at det er av di dei ikkje skjøner seg på avstandane. It’s very long, seier eg, og eg høyrer at engelsken min speglar engelsken deira. Eigentleg snakkar eg brukbart engelsk, men no stotrar eg og leiter etter ord, og uttalen er skammeleg. Men sjølv om eg pratar dårleg, pratar eg mykje. Eg er nærast manisk. I am half way, seier eg, men det gjer ikkje inntrykk. Uli har eit kart, og eg viser Oslo, og så drar eg peikefingeren over den raude vegen heilt til Odda. Nei, ingen respons. Dette skjøner dei seg ikkje på.
Eg tømmer i meg kaffien, tek farvel og ruslar vidare. Ein halv time seinare køyrer dei forbi, dei tutar, eg helser.
Eg finn sekken utanfor ein lastebilverkstad i Brunkeberg og pakkar om. Snart kjem eg inn på ein sykkelsti, og eg undrar meg over kvifor dei har laga sykkelsti her. Det ligg nokre få hus langs vegen, og eit av dei er tydeleg fråflytta. Dette er Noreg, tenker eg, vi tek heile landet i bruk. Nokon vil seie at det er råflott med sykkelsti i ingenmannsland, men Samferdsledepartementet er fullt av pengar, dette skal vi ta oss råd til.
Eg følger sykkelstien som går i tunnel under E134, og her vider han seg ut. Er det gamlevegen?
Og då skjøner eg alt, for der, framføre meg, ligg det hus på begge sider av vegen, og eg får déjà vu. Dei 20 siste åra har eg sust forbi langs E134, men det er på den nye vegen. Gamlevegen går gjennom sjølvaste Brunkeberg. Og eg hugsar alt no, her snigla vi oss gjennom, det var traktorar, hundar, mopedar, og på benkar langs butikkane sat gamle folk med stokk, rullings og sikspens, det var eit yrande liv i Brunkeberg.
Det er som å kome inn i ein gløymd by. The Lost City. Ciudad Perdida. Butikkane er nedlagde, og ikkje eit menneske er å sjå, men her bur framleis folk. Eg ser blomar i vindauga, og utelysa står på.
Og eg skjøner snart kvifor Brunkeberg finst; det er eit vegkryss. Her kan ein køyre austover og vestover, eller ein kan følge riksveg 41 ned mot Kviteseid og heilt til Kristiansand. Og så er det utsikta. Sjølv om mykje er attgrodd, er utsikta frå kyrkja formidabel. Eg kan sjå milevis med granskog og fjell. Eg skjøner godt at folk slo seg ned her, og at dei følte seg heime. Men kvifor dei vil bu her i dag, skjøner eg ikkje. Eg fyller vassflaska på kyrkjegarden.
Eg må finne ein plass å slå opp teltet. Eg er kresen på teltplassar. Helst vil eg ligge ved ein innsjø, og aller helst på eit sørvendt nes med morgonsol og kveldssol, men det er ikkje nokon innsjø i Brunkeberg, og snart går eg igjen langs E134. Det er merkeleg, denne vegen har eg køyrd så mange gongar, men eg kan ikkje hugse noko av landskapet. Ligg det noko vatn langs vegen? Eg hugsar ikkje. Eg sjekkar på telefonen kva som er næraste tettstad. Morgedal, 6,2 kilometer. Det er for langt. Eg har allereie gått 25 kilometer, to kilometer lenger enn det som er anbefalt, og eg kjenner det i føtene, dei verker, og no har eg òg ein tung sekk å bere på. Eg blir motlaus. Det er grana, tenker eg. Ho ligg tett og tung langs vegen. Bak autogjerdet skrånar det bratt ned mot eit gjøl, der det er meir gran. Det er kupert og uframkomeleg. Det er ikkje rart at eg ikkje hugsar dette landskapet, tenker eg. Det er ikkje noko å hugse.
Eg minnest at det ligg nokre vatn før Morgedal og vil gå dit. Eg traskar i veg, stør meg til stavane. Etter ein time kjem eg til det første vatnet, men det er myrsøkk og siv. Å slå opp telt er umogleg. Dette er beverland, tenker eg. Eg blir oppslukt av sjansen til å sjå bever, eg går mens auga glir over det blikkstille vatnet. Snart kjem eg til eit nytt vatn, men heller ikkje her kan eg slå opp teltet. Eg kan heller ikkje sjå bever.
Då ser eg skiltet. «Morgedal 2».
To kilometer? Er det ikkje lenger? I Morgedal er det hotell. Jo, forsyne meg, eg må gå til Morgedal. Eg ringer Morgedal Hotell. Dei har rom, men det kostar 1500 kroner natta. Eg spør om dei ikkje har noko billegare, men den svenske jenta seier nej, det er prisen. Det er for mykje. Eg må heller finne ei campinghytte.
Det er den siste kilometeren som er verst, og for kvart steg kjenner eg verk i tærne på venstre fot. Eg går inn på gamlevegen, klokka nærmar seg åtte.
Eg går forbi Coop-butikken, og oppe til høgre ser eg hotellet lyse i kveldssola. Men så, nokre hundre meter framfor meg, ser eg eit brunbeisa hus på to etasjar, og på asfalten eit skilt: Morgedal Gjestehus.
Eg ringer telefonnummeret på skiltet, det svarer, og etter nokre minuttar kjem verten. Eg er einaste gjest og kan velje kva rom eg vil ha. Saman med verten sjekkar eg rom etter rom, og valet fell på ein hybel i første etasje med tekjøkken og dusj. Det kostar 600 kroner, og når eg skal betale, spør verten om eg vil ha frukost, han kostar 50 kroner, og naturlegvis vil eg ha frukost. Han fyller ut eit skjema – «inkl. frukost». Når eg skal betale på terminalen, har han slått inn 550 kroner.
– Sa du ikkje 600 kroner pluss frukost?
– Eg har sansen for prosjektet ditt, det at du går. Det er i tråd med mine verdiar.
Eg går inn på rommet og sig ned i ein stol. Trekker av meg støvlane, og det lukter rote av venstrefoten. Eg må gjere noko. Eg sit motlaus i stolen, ventar, og snart kjem det, svartsynet. Det er morgondagen eg gruer for.
Eg tar ein lang dusj og spyler føtene. Det eine plasteret er framleis fylt av raudblank væske.
Eg legg meg, tankane kvernar.
Elvestuen, tenker eg. Venstre. Miljøvernministeren heiter Per Elvestuen. Nei. Ikkje Per. Ola. Ola Elvestuen.
Eg sovnar, eg søv.
Hallgeir Opedal
Framhald neste veke
Eg er nærast manisk. I am half way, seier eg, men det gjer ikkje inntrykk.
Eg vurderer å gå opp igjen Nutheimskleivene og ta raskaste vegen over Rauland, men kjem på at sekken min er på veg til Brunkeberg.
Fleire artiklar
Foto: Agnete Brun
Med den monumentale boka Sjøfareren Erika Fatland gitt oss eit uvant, og skremmande, perspektiv på europeisk kolonialisme.
Kongsbonden Johan Jógvanson bur i den Instagram-venlege bygda Saksun. Men sjølv om han skjeller ut turistar, er det ikkje dei han er forbanna på. Det er politikarane inne i Tórshavn.
Alle foto: Hallgeir Opedal
Turistinvasjonen har gjort Johan Jógvanson til den sintaste bonden på Færøyane.
Finansminister Trygve Slagsvold Vedum (Sp) på pressekonferanse etter framlegginga av statsbudsjettet måndag. For dei som er opptekne av klima, var ikkje budsjettet godt nytt.
Foto: Fredrik Varfjell / NTB
Kapitulasjon i klimapolitikken
Regjeringa veit ikkje om statsbudsjettet bidreg til å redusere eller å auke klimagassutsleppa. Derimot er det klart at det nasjonale klimamålet for 2030 ikkje blir nådd.
Foto: Gyldendal
Erfaringar av tap og nytt liv
Debutdikta til Anngjerd Rustand eig omhug for omverda og er skrivne med klårleik og vent, sanseleg nærvær.
Teikning: May Linn Clement
Intellektuell boms
«Stormeister Kaufman skriv at Steve Brandwein er den personen som har prega han mest.»