Seint på kvelden sist laurdag, 20. august 2022, hendte det noko som skaka heile Russland: 29 år gamle Darja Dugina, dotter av Aleksandr Dugin, blei blåsen i lufta av ei kraftig bilbombe.

Skal ein tru russisk politi, var bomba plassert i bilen på førehand. På vegen inn mot Moskva skal nokon ha utløyst bomba ved å gje eit signal gjennom ein mobiltelefon. Etter eksplosjonen fann russisk politi eit forbrent lik i førarsetet. På filmopptak kan ein sjå ein fortvila Aleksandr Dugin som held hendene sine føre andletet.

Attentatet fann stad på Mozjajskoe, ein bulevard som alle med makt og rikdom i Moskva fylgjer når dei skal frå sentrum av byen og ut til dei overdådige bustadene sine. Bilbomba tok heilt sikkert sikte på Aleksandr Dugin, ein av dei viktigaste ideologane bak Putins krig i Ukraina. Det er Dugin som står bak teorien om den såkalla euroasiatiske verda der Russland skulle utgjera kjernen i ei stor gruppering av land som set seg imot hegemoniet til dei dekadente, liberale demokratia i vest. For å skapa ei euroasiatisk blokk må Russland leggja under seg Ukraina og Belarus, dei to andre austslaviske republikkane. I denne kampen tel menneskeliv ikkje. Det einaste som tel, er nasjonar og folkefellesskap. Difor har det ikkje noko å seia kor mange menneskeliv som går tapt i krigen mot Ukraina. Det einaste som har noko å seia, er gjenopprettinga av den såkalla einskapen mellom dei austslaviske folka.

Stjerna

Dottera Darja var allereie blitt ei stjerne på den mest krigerske fløya i Moskva. Som ei ung og moderne kvinne formidla ho bodskapen til faren mykje betre enn det han sjølv var i stand til. Kor viktig ho var for det sitjande regimet, såg ein under høgtida som ble arrangert tysdag i denne veka, tre dagar etter at ho døydde. Til stades var mellom anna Igor Sjtsjogolev, ein av dei mest sentrale mennene i Putin-regimet. På vegne av presidenten overrekte han post mortem medaljen for tapper dåd, som ble teken imot av Aleksandr Dugin på vegne av dottera. Også fleire av partileiarane i Statsdumaen var til stades på minnehøgtida, og alt blei publisert gjennom dei fleste russiske media. Visespeakeren i dumaen, Sergej Neverov, sa at «den lyse vegen som Darja synte oss, sameiner oss endå meir i kampen mot fascismen». I sin minnetale sa Aleksandr Dugin at dottera hadde døydd «for Russland ved fronten, fordi fronten er nettopp her, rett ved kvar einskild av oss», ifylgje referatet i Komsomolskaja Pravda.

I Ukraina og ute blant regimekritiske russarar var haldinga naturleg nok ei heilt anna. Rett etter at Dugina blei drepen, var det ironiske røyster som sa at statsfilosofen Dugin no hadde fått kjenna på ein av sine eigne tesar, nemleg den om at eitt einskilt menneske ikkje betydde noko som helst. Det einaste som betydde noko, var staten og folkefellesskapen. Den kanskje viktigaste bodskapen inn i den russiske allmenta var at når nokon kunne drepa kjendisen Darja Dugina såpass enkelt, då kan kven som helst som stør den russiske krigen i Ukraina, falla som offer for ei bombe eller eit skot.

Ingen kunne rett nok seia noko sikkert om kven som stod bak. Tysdag denne veka kunne russisk presse melda at det var ein ukrainsk agent, Natalja Vovk, som hadde kome seg inn i Russland. Ho hadde teke med seg den 12 år gamle dottera si for å avleia den russiske kontraspionasjen. Dagen etter attentatet kryssa ho, om ein skal tru russiske media, grensa til Estland med bil. Russisk tryggingsteneste har fylgt kvinna heile den lange vegen, men ingen kan gje noka forklaring på kvifor ho ikkje blei arrestert.

Undergrunnshær

At ein kvinneleg «killer» dukkar opp og drep ein høgprofilert person i Moskva, er den minst skremmande forklaringa, sett frå ein russisk ståstad. Verre var det at den tidlegare russiske dumarepresentanten Ilja Ponomarjov dagen etter attentatet dukka opp på YouTube. Han hadde ei kunngjering: Ei ny væpna gruppe med namnet Den nasjonale republikanske armeen var danna. Denne gongen hadde Gud spart livet til Aleksandr Dugin, men partisanane hadde lukkast med å taka livet av Darja Dugina, slo han fast. Dei som støttar Putin, anten dei sit i regjeringsapparatet, i hæren eller i forretningslivet, er no erklært utanfor lova. Attentatet på Darja Dugina er berre den fyrste væpna aksjonen mot regimet. Han vil ikkje bli den siste, lova Ponomarjov.

Sjølvsagt er det vanskeleg å seia noko sikkert om kor mykje substans det er i fråsegna til Ponomarjov, som sidan 2016 har levd i eksil i Ukraina. I 2014 var han den einaste representanten i Statsdumaen som stemde imot annekteringa av Krim. Til no har han ikkje hatt nokon stor tilhengjarskare i Russland, men det er ikkje umogleg at det har endra seg noko. Fleire titusen har protestert opent mot krigen i Ukraina og blitt arrestert av dei russiske tryggingsstyrkane. Berre i Moskva og St. Petersburg er det antakeleg fleire millionar godt utdanna og ressursrike personar som er sterkt imot krigen. At nokre tusen har slutta seg til rørsla til Ponomarjov, kan ein ikkje sjå bort frå. Når ein har ein politistyrke som er vidgjeten for ikkje å oppklara sjølv dei mest spektakulære valdshandlingane, kan ei lita, væpna gruppe på russisk jord få stor verknad.

Stemningsskifte

At det har skjedd ei endring av stemninga i Russland, ser ein godt om ein tek føre seg floraen av nettaviser. På framsida til den Putin-venlege nettavisa Vzgljad (vz.ru) er det til dømes slutt på artiklar som hyllar dei russiske triumfane i Ukraina. I staden kan ein lesa om korleis ukrainske våpen treffer mål på Krim og at ukrainarane gjer seg klare til «å plaga» innbyggjarane på halvøya. Det einaste ljospunktet er, om ein les Vzgljad, at dei minkande leveransane av russisk gass fører til ei energikrise i Europa. Storavisa Komsomolskaja Pravda, som også er ein lydig reiskap for Putin-regimet, skriv heller ikkje om militære sigrar, men tek opp alle dei problema sanksjonane skaper for russarar flest.

Desse avisene speglar det vestlege ekspertar har sett gjennom heile ettersommaren: Den russiske offensiven har køyrt seg fast, og den russiske industrien klarer ikkje å produsera så mange bomber, granatar og rakettar som den russiske hæren i Ukraina brukar opp. Den russiske krigsmaskinen er langsamt, men sikkert i ferd med å gå i stå. Stadig fleire ammunisjonsdepot blir øydelagde av dei Himars-rakettane som Ukraina har fått frå Vesten. Heller ikkje på den ukrainske nasjonaldagen onsdag denne veka verka det som den russiske armeen var i stand til å setja i verk nokon spektakulær aksjon.

Om Ilja Ponomarjov og den republikanske hæren hans verkeleg viser seg å eksistera, eller om det lukkast for den ukrainske hæren å taka tilbake Kherson-området på vestbreidda av elva Dnipro og isolera Krim, kan stemninga i Moskva gjennom hausten bli ganske trist.