Rogaland Teater, hovudscenen

Rolf Kristian Larsen:

Alexander

Regissør: Morten Joachim
Scenograf: Arne Nøst
Komponist: Ida Flåten Kampenhaug
Kostyme/lyd: Ragnhild Anda Tengesdal
Ljos: Trygve Andersen
Maskør: Jill Tonje Holter
To timar med pause

Stykket handlar lite om det Kielland skreiv. Alexander er i staden ei sorgmunter tolking av kven han var som person, og korleis han kjempa for å bli forfattar. Diverre er heilskapen blitt for snill.

Dramatikardebutant Rolf Kristian Larsen har henta stoff frå brev som Kielland skreiv. Stykket opnar med at han har stige ned frå sokkelen på torget i Stavanger. No mimrar diktaren om livet med kona Beate, som han fekk fire barn med. Mellom dei sit ein svær ramn – spela av ein skodespelar i blåsvart kostyme med nebb – og varslar død. «Eg skulle ha fiska meir på Jæren», sukkar Kielland, «eg skulle ha drukke og ete mindre», men også arbeidd mindre og vore meir med barna.

Metaforisk tyngd

Ramnen i rammeforteljinga har metaforisk tyngd til å minne om alt som ikkje var enkelt for diktaren. Men han burde vore brukt meir undervegs som trugande figur for å understreke at motstanden Kielland møtte, skada sjølvkjensla.

Kielland vart etter romanane sine om klasseskilnader og trongsyn i samfunnet rekna som ein av fire store, saman med Ibsen, Bjørnson og Jonas Lie. Men han vart nekta diktargasje i 1884 då presten Lars Oftedal åtvara Stortinget mot den ugudelege Kielland.

Skodespelar Espen Hana gjer ei framifrå rolle som Kielland. Hans uvørdne tone gjer han menneskeleg der han slåst med manglande sjølvtillit: Unge Kielland drar på fest til Versailles og blir kjend med Bjørnson; han kranglar med ein streng far og søker trøyst hos ei kjærleg mor; då han er 13, døyr ho og vert erstatta av ei streng stemor; forfattaren blir til slutt borgarmeister i heimbyen og amtmann i Molde, men slit med helsa og skriv lite dei siste åra han lever.

Den omkalfatra kronologien synest tidvis noko rotete, men det hjelper med metakommentarar frå skodespelarar som fortel at no er vi i 1878 eller 1891. Rundt Hana fyk eit ensemble på fire inn og ut av ulike roller og kostyme. Scenene er godt og kjapt regisserte av Morten Joachim, i ein elegant scenografi signert Arne Nøst.

For snilt

Då Tor Obrestad i 1996 gav ut Kielland-biografien Sannhetens pris, fekk han tyn fordi han hevda at diktaren i 1872 fekk ein son med Lisa Aarre frå Jæren same år som han gifta seg med Beate. Det «uekte» barnet, Bernhard, vart plassert i fosterheim. Først i 2013 blei det stadfesta gjennom DNA-testar at guten var son av Alexander og Lisa.

No avdøde Obrestad ville ha vorte særs nøgd med at farskapet er udiskutabelt i Alexander. Kielland elska to kvinner og fekk barn med begge. Lisa er ypparleg spela på brei jærdialekt av Malene Wadel. Beate blir omsorgsfullt tolka av Marianne Holter.

Men heilskapen blir for snill. Det burde ha gneistra av at ekteskapet ikkje kan ha vore enkelt. Og desillusjonen mot slutten av livet burde ha pikka skarpt som eit ramnenebb i Kielland si sjølvframstilling.

Alexander går no på Rogaland Teater. Frå 28. januar 2025 vert stykket spela på Haugesund teater.

Kristin Aalen

Kristin Aalen er teaterkritikar.