CD

Rak,
Kosjkin, Takemitsu, Vasks, Schmitz:

5 Stages of Grief

Kristina Vårlid, gitar.
Simax 2023

Tombeau for Sabrina, heiter opningssporet på Kristina Vårlids nye plate. Namnet på dette stutte verket av den tsjekkiske komponisten Štepán Rak (fødd 1945), der gitaren bylgjer i brotne mollakkordar som ei på harpe, kunne vore albumtittel. Utøvarens motivasjon bak innspelinga er nemleg den same som bak komponistens verk: Dei ynskjer å minnast Sabrina Vlaškalic (1989–2019), ein gåverik serbisk klassisk gitarist som – dagen før ho fylte 30 år – døydde i ei trafikkulukke i Groningen i Nederland.

Gåverik er også Vårlid (fødd 1994) frå Stavanger, som var eleven til Vlaškalic og hennar nære veninne. Vårlid blei professor ved konservatoriet i Groningen alt som 24-åring.

Rak og Kosjkin

I Tombeau for Sabrina har Štepán Rak teke opp ein sørgjemusikktradisjon frå barokken. Dette var ein type musikalske gravmonument som vanlegvis blei komponerte for lutt; tombeau er fransk for «gravmæle». Vårlid spelar det ukunstla verket med elegisk energi. Fleksibiliteten i tempoet, dei små pausane mellom frasane – slike verkemiddel byggjer opp ei eiga spenning som stadfester det gamle tyske musikarordtaket om at «pausar også er musikk».

Andresatsen «Adagio» i Sonata no. 2 av russiske Nikita Kosjkin (fødd 1956) har mykje av det same uttrykket, men er meir kompleks. Både her og i den framoverlente opningssatsen «Allegro Moderato» får utøvaren godt fram kontrasterande melodiar i dei ulike registera. Stykket utnyttar gitarens tekniske kapasitetar til fulle.

Finalen «Allegro» er nervøs, med eit abrupt bassmotiv som går att gjennom heile satsen. Kompositorisk er han likevel sonatens svakaste. Bassmotivet kjem for ofte. Når det dukkar opp att mot slutten, gong på gong, med affekterte pausar mellom, er effekten for lengst oppbrukt.

Vasks og Takemitsu

Eg merkjer meg at alle dei fem komponistane på plata er frå ulike land. Midtsatsen «Risoluto» i Sonata of Loneliness av latviske Peteris Vasks (fødd 1946) har likskap med Kosjkins aggressive finalesats, men fungerer betre av di det her er meir variasjon. Vårlid får synt seg frå si virtuose side, før ho i «Con dolore»-satsen atter vender tilbake til albumets grunnstemning.

Den kjende japanske komponisten Toru Takemitsu nyttar eit ganske anna tonespråk. Det siste verket hans, In the Woods, byggjer på eigne inntrykk frå faktiske skogar i Nord-Amerika. (Fyrstesatsen «Wainscot Pond» er eit unntak. Dette landskapet såg han berre på eit postkort.) Musikken er mediterande utan å bikka over i sentimentalitet.

Takemitsu var ein kjenslevar komponist, og Vårlid lukkast i å uttrykkja hans mest sårbare side.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.