Kven skulle tru at den audmjuke, vesle vaffelplata var slik ein historieskapar? Sjømannskyrkja i København lagar verdas beste vaflar, men at kyrkjene serverer vaflar i det heile, kjem truleg av trongen til eit ugjæra brød å servere til nattverden. Mannen bak Østfolds stoltheit pølse i vaffel skal ifylgje rykta vere ingen ringare enn Eyvind Hellstrøm, som saman med broren Jan gjekk tom for vaffel ei natt i onkelen Arne Iskrems pølsebod i Moss.

Patentert i 1869

Om vaffelhjartet har reist kringom verda og skapt tidlause historier, er opphavet til vaffeljernet derimot opplese og vedtatt. Det vart patentert av amerikanaren Cornelius Swarthout 24. august 1869 – sjølv om det truleg var vaffeljern i Nederland så langt attende som på 1400-talet. Swarthout hadde sjølv nederlandske forfedrar. Dette vaffeljernet høvde i staden for omnsringane på vedfyrte svartomnar.

Det finst vaflar utan mjøl, utan sukker, utan smør, utan egg, utan mjølk, utan kardemomme og utan sjel. Kva er då att av kjernen i vaffelen?

Ikkje mykje – bortsett frå akkurat denne steikemetoden. Det ruglete jernet med varme frå begge sider gjev sprø steikeskorpe med stor overflate: rett og slett meir karamellisert skorpe enn det du til dømes får på ei pannekake. Om ein slår det saman med kraftig bruk av hevemiddel, som ein som regel gjer, sit ein att med eit bakverk (eller steikverk) som er sprøtt utanpå, og mjukt og luftig inni.

Meir enn funksjon

Det skal altså ikkje særleg mykje til for å få ein vaffel heil ut av jernet. Faktisk skal det ikkje meir til enn det Mølleren tilbyr i si ferdige vaffelblanding: I boksen er det kveitemjøl, sukker, bakepulver, salt og vanilinsukker. Heime på kjøkkenet skal du sette til matfeitt og vatn.

Ja, det fungerer, men sidan sukker og vanilin er det einaste i røra som har eit minimum av aroma, vert smaken deretter: som søt papp. Eg kan ikkje tenke meg noko særleg mykje tristare.

Det er heldigvis ikkje slik at om du ikkje toler mjølk eller egg, må du berre kutte det ut. Om du ikkje kan bruke egg, kan du bruke banan eller linfrø, om du ikkje toler laktose, kan du bruk syrna mjølk eller yoghurt, om du ikkje toler mjølkeprotein, kan du bruke havre- eller risdrikk. Eller epljuice, ripssaft, øl eller det aller meste anna du måtta ha i skuffer og skap. Det einaste som synest umogleg, er å ende med mindre kreativitet og kjærleik enn det Mølleren syner.

Gje jernet innhald

Mølleren hevdar vidare at blandinga deira har eit fortrinn framfor andre vaffelblandingar: Sidan boksen er stor og har lokk, kan du bruke litt av han om gongen. Pakningen tilbyr oppskrift ned til ein og ein vaffel.

Vaflar er best som ferskvare, det skal eg gje Mølleren rett i. Sprøheita varer nemleg ikkje lenge. Men det tyder ikkje at røra ikkje kan oppbevarast ei tid: Det er ingen problem å ha røre ståande fleire dagar i kjøleskapet, om ein no skulle ha trong for ein vaffel no og ein vaffel då.

Treng ein berre litt vaffelrøre, er det kanskje like greitt å lage ho sjølv. Kjenner ein seg kapabel til å eige eit vaffeljern, bør ein òg kjenne seg kapabel til å blande mjøl og sukker. Kanskje er ein til og med kapabel og kreativ nok til å hive eit og anna meir spanande i miks-
masteren, stavmiksaren eller bakebollen. Så fullt av dingsar og ingrediensar som dei fleste kjøkken er, burde det vere det minste vi kunne forvente.

Når alt kan vere ein vaffel og vaffel kan vere alt, er det opp til kvar og ein av oss å gje jernet meiningsfullt innhald. Dei færraste vaflar treng å vere like. Absolutt ingen vaffel treng å vere keisam.

Siri Helle