Roman

Didrik Morits
Hallstrøm:

Lysår

Cappelen Damm

Ingen kan skulde Didrik Morits Hallstrøm for å gjenta seg sjølv. Han har skrive tre romanar, alle fundamentalt ulike kvarandre: Du er ikke død før jeg slutter å elske deg er ein mørk kjærleiksroman frå Oslo. Krø er ein gotisk grøssar frå ei forblåst øy på Vestlandet. Årets roman, Lysår, er ein science fiction-roman frå romskipet Vita.

Smertefulle minne

Solstormane på jorda har auka og ete opp ozonlaget. Planeten er ueigna for busetnad. Vi møter hovudpersonen «Norge», som er ein av dei utvalde til å reise med romskipet Vita for å redde menneska. Det tar 319 år å kome til neste planet der folk kan bu, og kvar av passasjerane (England, Tyskland, Sverige, Ukraina etc.) har vakt i eitt år, åleine, før dei går tilbake til kryosvevnen. Norge har seks veker att av vakta då han kjem over noko som endrar tilværet hans fundamentalt. Mannskapet har nemleg vore gjennom ein «selektiv minnedestruksjon», dette fordi det vil vere for smertefullt for dei å hugse for mykje frå tida på jorda. Norge får ureglementert tilgang på minnet sitt, og herifrå får òg lesaren innblikk i tida på jorda då Norge hadde eit namn, eit hus, ei dotter og ei historie, medan solstormane gjorde det jamt vanskelegare for dei å overleve.

Hud eller havregrøt

Det er ei urovekkande historie. Ikkje berre fordi det er grunn til å vere engsteleg om planeten vår blir ei einaste stor fråflyttingsgrend. Historia vekker uro ved å framheve det vi kanskje er mest redd for: å vere åleine, isolerte. Det er fint å vere med på å redde menneskeætta, men korleis klarer ein å halde motivasjonen oppe gjennom eit år, når dei andre i nærleiken berre søv? Det er klart at det hjelper å stenge av minnet. Men ingen autoritet eller teknologi kan stenge av for lengten: «Jeg presser en uåpnet pose med varm havregrøt mot pannen. Tenker at posen ikke er en frokostrasjon, men noens hud.»

Noko liknande skjer på jorda: Ettersom tilhøva blir verre, blir menneska meir isolerte og meir vaktande over ressursane som er deira. Til sist rår berre tunellsyn; ei farleg einsemd.

Trådane kutta

Lysår er ein pussig roman i si blanding av sjangertruskap (til sci-fi-klisjear) og originalitet, men samstundes ber han på mykje overføringsverdi. Ein kan lese boka som ein dystopi eller ein thriller, men ein kan òg feste seg ved kva denne avsondringa kan peike mot. Å ikkje vere i kontakt med sitt eige minne. Å kjenne at det sosiale livet glepp meir og meir, flyt unna. Eg skal ikkje overtolke, men det lar seg faktisk gjere å lese romanen som ei forteljing om depresjon, om alzheimer, om andre tilstander der tilknytinga til omverda gradvis blir kutta. Særleg når dei to verdene mot slutten blir vovne saman for hovudpersonen, og det blir uklårt for han kva som er kva.

Eg ser ikkje poenget med å bestemme meg for kva romanen «handlar om». Eg likar at eg etter enda lesing går og grunnar over kva han seier meg, og så kjem på fleire ting. Og at eg ikkje sluttar å tenkje over dette på fleire dagar.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er litteraturvitar og fast bokmeldar i Dag og Tid.