Roman

Hanne Ørstavik:

Over fjellet

Oktober

I Ørstaviks femtande utgjeving møter vi forfattaren Irma, som for tida held til i Paris. Ho bestemmer seg for å reise sørover i Frankrike og vandre derifrå over Pyreneane, og følgje Walter Benjamins fluktrute til Spania frå under andre verdskrigen. Det er uklart kvifor dette er ei viktig reise, men Irma har ei førestelling om at det er det. Samstundes, det vil seie ein dag før, går Wilma og Leonie den same ruta. Dei er begge tyske jødar som bur i Paris, men dei og Irma kjenner ikkje kvarandre.

Tankane står i vegen

Vi hoppar litt fram og tilbake i Irmas liv, og i liva til dei andre kvinnene. Dei to siste blir verande perifere, mens vi kjem tett på Irma. Det vil seie: Vi kjem tett på grublinga hennar over ting i livet. Irma er opptatt av å komme nærmare noko, forbi eit stengsel i seg sjølv, tettare på sin eigen seksualitet, for eksempel. Ho går mellom anna til ei tantrakvinne for å få hjelp til dette. «Er det derfor jeg er kommet hit. For å trenge gjennom, for at det ikke skal være stengt i meg mer, ikke noen avstand.» Ho prøver òg å få betre kontakt med den vesle jenta ho ein gong var, for at jenta ikkje skal bli ståande der, lubben og usikker for alltid. Kan den vaksne kvinna hjelpe den unge kvinna i seg vidare? Blir den vaksne kroppen meir heil då?

Men å stå tett på ei grubling fører oss ikkje naudsynleg tettare på personen Irma eller på kva ho ønsker å finne der «på andre sida». Ikkje er det godt å seie om ho finn noko, ho heller. Snarare står alle tankane i vegen for å trenge inn i stoffet. Eg blir usikker på kva romanen vil meg, eller om han vil meg noko. Vil han nå ut? Og vil han det gjennom temmeleg tradisjonelle, terapeutiske tema som å finne det vesle barnet i seg sjølv?

Då må det i alle fall føre til innsikter. Det er for eksempel ikkje grensesprengande å bli introdusert for draumar Irma har, som handlar om at ho heilt konkret finn «nøkkelen til barndommen». Særleg når vi ikkje blir presentert for nøkkelholet. Irma er ekstremt merksam på korleis alt kjennest på innsida. Viljen til å gå innover og analysere kvar vesle ting er stor, men det er utmattande for lesaren.

Mykje er uklart

Eg blir derimot interessert når Irma registrerer at viljen til å skrive på ein roman er sterkare enn viljen til sex, i augneblinkar der ho har valet mellom dei. Kva tyder dette, kva konsekvensar har dette? Det blir ikkje utdjupa. Når Irma har gått over fjellet og skal tilbake med tog eller buss, noko som sjølvsagt går raskare, står det: «Én time, og synlig overalt. Mens den turen jeg akkurat hadde gått, tok fem, og var kronglete og langt oppe og bortgjemt. Begge gikk over det samme fjellet.» Dette er ei innsikt, og kunne vore bygd ut. Men sjølve turen er til sjuande og sist så lite omtala, og når denne setninga er alt som står om det å ha to vegar til innsikt, blir utsegna heller for enkel. Og eg skjønar framleis ikkje kva funksjon Wilma og Leonie, og vandringa deira, har i forteljinga.

Ut av iveren hovudpersonen har etter å gå inn i seg sjølv og løfte fram alt som er der, og hevde at alt er like viktig, oppstår det mest tåke. Dette forplantar seg heilt til omslaget. Exil Design gjer som regel framifrå arbeid som coverdesignarar, men denne gongen er omslagsbildet berre uklart, og ikkje på ein produktiv måte. Det er noko som ikkje er tatt stilling til.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er litteraturvitar og fast bokmeldar i Dag og Tid.