Bindersen er ikkje norsk likevel. I alle fall ikkje bindersen som fungerer. Men ostehøvelen – han skal vi ta all ære for. Eller ... Ære? Høver ostehøvelen – ein pietistisk gnitenpeisreiskap – betre på den historiske gravplassen enn på ingeniørkunstens alter?

Der dette vert hevda, er gjerne grunngjevinga at ost skal nytast i reelle bitar med tyggemotstand og smak, ikkje gjennomsiktige skiver som gjer tørt kneippbrød litt mindre uetande.

Legg høvelen på hylla

For miljøet er det vel liten tvil om at det er ostehøvelen som er best – skulle ein tru. For så enkelt var det visst ikkje. Ifylgje forskarar ved Nofima bør miljømedvitne osteetarar legge høvelen på hylla for godt. I staden bør vi overlate skjeringa til profesjonelle: «Overraskende at ost i skiver er mest miljøvennlig», var tittelen på ei sak Forskningsdagene publiserte førre veke.

I år er temaet for forskingsdagane verdiar. Og i forskingsprosjektet REforReM (Riktig emballering for redusert matsvinn) har mellom anna Nofima funne at sidan vi kastar mindre ost når vi kjøper han ferdig skiva, er det meir miljøvennleg. Å kaste mat har mykje større miljøpåverknad enn emballasje, og norsk mat er heller under- enn overemballert, hevdar dei: fordi god emballasje gjer osten meir haldbar og minkar svinn.

Høvl i veg

Hol i hovudet og temmeleg verdilaus forsking, hevdar eg. For det fyrste samanliknar dei eple og pærer: matsvinn og plastavfall er to ulike miljøproblem med forskjellige konsekvensar. Å seie at skiva ost er meir miljøvenleg er å prioritere klima over mikroplast i havet, til dømes.

For det andre: Dersom problemet er at ostehøvelen ikkje klarer å handtere siste rest av ostebiten, skal vi ikkje då prøve å løyse det problemet i staden for å skape fleire (plast)problem?

Ein kunne til dømes ha forska på kvifor vaksne folk ser på den nedste centimeteren av osten som eit avfallsproblem, i eit hushald som mest truleg har opptil fleire rivarar og rasper i hyller og skap, både manuelle og med motor. I ein kvardag der litt riven ost ofte er akkurat det ein treng for å gjere gårsdagens restar litt meir spanande, meiner eg.

For det tredje: Har vi råd til å kaste 10–15 prosent av osten vi kjøper, har vi råd å betale 10–15 prosent meir per kilo ost. Den osten vi ikkje treng, kunne vi investert i ein mindre, men betre ost. Slik er det ganske vanleg å tenke om innkjøp av sko eller datautstyr, som når ein kjøper færre joggesko for å ha råd til betre kvalitet, men ganske utanfor standarden å tenke om mat.

Kanskje var dette noko å forske på? Sånn apropos verdiar, altså: Korleis ser vi på verdien av mat kontra andre forbruksprodukt? Er det meir emballasje vi treng for å kaste mindre, eller er det kanskje meir kunnskap og respekt for verdien av maten?

Sjølv er eg ikkje i tvil om at eg et meir ost når han er ferdig skiva. Når dei standardiserte skivene høver dårleg på knekkebrødet, legg eg heller på litt ekstra enn å dele opp den alt oppdelte skiva. Det er kanskje redusert matsvinn, men verdibasert matmiljøvern er det ikkje.

Siri Helle