Kvifor er born glade i prim? Av di det er søtt. Kvifor er det mange som ikkje vil gje borna sine prim? Sjølvsagt òg av di det er søtt.

Det ligg genetisk vilkårsbunde i oss å like søte smakar. Legg du ein bitter smak på tunga til ein nyfødd baby, vil tunga automatisk krølle seg nedover. Gjer du det same med ein søt smak, til dømes ein prikk prim, krøller tunga seg oppover – og inn, i munnen, der spyttet løyser opp den mjuke, brune, karamelliserte mjølka og spreier ho utover i munnhola, bakover mot ganen og ned i fordøyingssystemet.

Vi har nok ete prim i Noreg så lenge vi har ysta. Han vert koka på mysa, restane som er att etter at kvitosten er teken ut: mykje laktose (mjølkesukker), feitt, litt myseprotein og ein heil del vitamin og mineral. Prim kjem både fyrst ved at ein har prim etter om lag halve koketida av brunost. Men Prim kom òg ofte sist, gjennom at tørre, harde brunostskalkar gjerne vart koka opp i litt mjølk og smelta – til prim.

Søtt i seg sjølv

Slik kan du lage prim sjølv om du vil, til dømes ved å leggje dei irriterande skalkane som brunosthøvlen ikkje greier å høvle, i frysen, og koke dei opp når samlinga har vorte høveleg stor. Då treng du ikkje setje til så mykje som eit gram sukker. Men har du ikkje, eller vil du ikkje ha, høve til det, finst det elles fleire variantar å velje mellom i butikken.

For prim er altså temmeleg søtt i seg sjølv. Likevel set både Synnøve Finden og Tine til ekstra sukker i alle primvariantane sine. Dei har to kvar: Synnøve Finden lagar Original og Herkules, Tine Original og Mager.

Tine gjev opp innhaldet av tilsett sukker i sine to – 9 prosent. Det gjer ikkje Synnøve, men ser vi på karbohydratinnhaldet i næringsinnhaldet, nyttar dei nok meir: 54 prosent sukkerarter mot Tines 42.

Herkules er tydeleg retta inn mot born: Her er det både blå superheltar og rosa flygande hestar på pakningen. Skal ein så skryte over at dei i det minste ikkje tvingar foreldra til å kjøpe ein pakke for kvart born, eller kjefte på dei for 1) å drive marknadsføring mot born (per definisjon ulovleg) og 2) å leggje seg flat for kjønnsstereotypiar?

Magre manglar

Eg lèt det vere opp til dykk. Det som derimot er verdt å merke seg med Herkules, er at han er ein mager variant. 5,5 prosent feitt er litt meir enn Tines magre utgåve. Slik prøver produsentane å gjere primen sunnare. Men er det mindre feitt born treng? Eller er det mindre sukker? Fleire vitamin er feittløyselege, og det er dobbelt så mykje vitamin A i Original som Mager prim.

Ein annan konsekvens vi kan lese ut av innhaldslistene, er at det er i feittet smaken sit: Mager prim treng tilsett aroma for å smake nok prim, medan Tine ved alle høve ikkje treng det i originalutgåva si. Når Synnøve vel å setje til aroma òg i fullfeittutgåva si, er han kanskje ikkje så original lenger?

Så, titusenkronersspørsmålet: Bør born ete prim? Er det for søtt? Det er om lag like mykje sukker i prim som i skulebollar. Men så er det òg ganske mange sunne ting – som kalsium og jern og jod og slikt. Og så heng primen ofte fast på ei skive. Det tyder for det fyrste at det ikkje er så mykje av han per kalori borna et – og for det andre heng han, altså, fast. I motsetning til ei skive brunost, til dømes, er det vanskelegare å ete primen av skiva.

Kanskje handlar det, som så ofte elles, om mengder. Det finst sunnare pålegg enn prim, men det finst verre òg. Til dømes mager prim. Gje borna feitt før colaen, sjokoladen og skulebollane tek dei.

Kjøper eg Herkules prim frå Synnøve? Nei takk, eg feitar opp småfolket med Original prim frå Tine.

Siri Helle