Ein endrar ikkje naturen med talemåtar
Judith Butler er filosof og ein frontfigur innanfor kjønnsteori.
Foto: Elliott Verdier / The New York Times / NTB
Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no
Identitet
Takk til Ida Lødemel Tvedt for essayet «Feltnotat frå kulturkrigane» (12. april) og intervjuet med Judith Butler (19. april). Butler har skrive boka Who’s Afraid of gender. Eg har òg tenkt litt på gender.
Talemåtar kan nok endre kulturen, men ikkje naturen. Det er ikkje rart at antigender-idear kjem fram etter at det har vore prøvd å endre sjølve naturen. Med «flytande kjønn» har ein prøvd å endre den gamle kunnskapen om to kjønn. Butler godtek òg to biologiske kjønn, men tanken om at «gender» skulle vere noko anna, vil eg prøve å argumentere mot:
«Talemåtar kan nok endre kulturen, men ikkje naturen.»
«Kjønn» og «gender» har same ordstamme sjølv om dei har fått forskjellige tydingar etter kvart. Det har med ætt å gjere. Norsk etymologisk ordbok seier: «kjønn: sexus, art, menneskegruppe (organismer) som enten har hankjønns- eller hunkjønnsegenskaper. Av norrønt «kyn» «kjønn, ætt, avkom […] Den indoeuropeiske roten er … *gen- ’føde, avle’».
Dei engelske orda «sex» og «gender» tyder altså det same, begge peiker på ætt og avkom. Det kjønnet ein fekk utdelt ved fødselen – som ein seier (men som faktisk var synleg på ultralyd lenge før fødselen) – det er det ein er. Det hadde i grunnen vore meir i samsvar med fakta å seie «som vart stadfesta» eller «som kom til syne».
Menneske har forskjellig identitetsoppleving og ter seg deretter. Om ein får kommentarar for utsjånaden sin, får ein lage seg eit godt svar. Nokre seier rett ut det dei ser, utan å tenke på om det er sårande, derfor må alle lære seg å takle spydige utsegner. Anten ein må ta buss med karnevalsklede, gå med kontrabass på ryggen eller gå på feil do, får ein berre øve seg på å smile tilbake og seie «ja då» eller noko anna avvæpnande.
Kunne samfunnet ha halde fast ved to kjønn, ville ein kunne unngå mange språklege problem. Då er vi tilbake til naturen, og ein slepp alle korrigerande behandlingar. Alle blir nemnde «han» eller «ho» etter kven dei synte seg å vere ved fødselen – slik det har vore i uminnelege tider – og alle får oppføre seg nett slik dei sjølv vil. Då ville ein innanfor trygge rammer og i pakt med naturen unngå frykta for å krenke eller for sjølv å bli krenkt, og gleda over mangfaldet kunne få blomstre i fred og ro.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no
Identitet
Takk til Ida Lødemel Tvedt for essayet «Feltnotat frå kulturkrigane» (12. april) og intervjuet med Judith Butler (19. april). Butler har skrive boka Who’s Afraid of gender. Eg har òg tenkt litt på gender.
Talemåtar kan nok endre kulturen, men ikkje naturen. Det er ikkje rart at antigender-idear kjem fram etter at det har vore prøvd å endre sjølve naturen. Med «flytande kjønn» har ein prøvd å endre den gamle kunnskapen om to kjønn. Butler godtek òg to biologiske kjønn, men tanken om at «gender» skulle vere noko anna, vil eg prøve å argumentere mot:
«Talemåtar kan nok endre kulturen, men ikkje naturen.»
«Kjønn» og «gender» har same ordstamme sjølv om dei har fått forskjellige tydingar etter kvart. Det har med ætt å gjere. Norsk etymologisk ordbok seier: «kjønn: sexus, art, menneskegruppe (organismer) som enten har hankjønns- eller hunkjønnsegenskaper. Av norrønt «kyn» «kjønn, ætt, avkom […] Den indoeuropeiske roten er … *gen- ’føde, avle’».
Dei engelske orda «sex» og «gender» tyder altså det same, begge peiker på ætt og avkom. Det kjønnet ein fekk utdelt ved fødselen – som ein seier (men som faktisk var synleg på ultralyd lenge før fødselen) – det er det ein er. Det hadde i grunnen vore meir i samsvar med fakta å seie «som vart stadfesta» eller «som kom til syne».
Menneske har forskjellig identitetsoppleving og ter seg deretter. Om ein får kommentarar for utsjånaden sin, får ein lage seg eit godt svar. Nokre seier rett ut det dei ser, utan å tenke på om det er sårande, derfor må alle lære seg å takle spydige utsegner. Anten ein må ta buss med karnevalsklede, gå med kontrabass på ryggen eller gå på feil do, får ein berre øve seg på å smile tilbake og seie «ja då» eller noko anna avvæpnande.
Kunne samfunnet ha halde fast ved to kjønn, ville ein kunne unngå mange språklege problem. Då er vi tilbake til naturen, og ein slepp alle korrigerande behandlingar. Alle blir nemnde «han» eller «ho» etter kven dei synte seg å vere ved fødselen – slik det har vore i uminnelege tider – og alle får oppføre seg nett slik dei sjølv vil. Då ville ein innanfor trygge rammer og i pakt med naturen unngå frykta for å krenke eller for sjølv å bli krenkt, og gleda over mangfaldet kunne få blomstre i fred og ro.
Fleire artiklar
Emma (Fanny L. Bornedal) arbeider som nattevakt ved rettsmedisinsk institutt, der foreldra i si tid vart utsette for drapsforsøk.
Foto: Another World Entertainment
Skrekkeleg skuffande
Likte du Nattevakten, kjem du ikkje til å elska Nattevakten: Demoner går i arv, dersom det var det du håpte på.
Som låtskrivar er Jessica Pratt meir oppteken av stemningar enn forteljingar, meiner Øyvind Vågnes.
Foto: Samuel Hess
Mindre er meir
Den nye plata til Jessica Pratt, Here in the Pitch, er hennar beste så langt.
Blaz (Aristote Luyindula) (t.v.) har ikkje stor tiltru til systemet, men aktivisten Haby (Anta Diaw) kjempar for å forbetre tilhøva i den falleferdige bustadblokka deira.
Foto: Laurent le Crabe
Oppussinga
Ladj Ly lenar seg mot melodrama etter ein rå debut.
Eirik Holmøyvik har trekt seg trekt seg som forskingsleiar ved Det juridiske fakultet i Bergen.
Foto: Kim E. Andreassen / UiB
Israel-boikott splittar akademia
Jussprofessor Eirik Holmøyvik prøvde å få omgjort vedtaket om Israel-boikott ved Det juridiske fakultetet i Bergen, men vart røysta ned. No har han trekt seg som forskingsleiar ved fakultetet.
Lite mat: Det er ikkje mykje mat å spore i 17. mai-biletarkivet til NTB, men Andrea (2) har iallfall fått is. Hurra!
Foto: Per Løchen /NTB
Mat på nasjonaldagen
Kva bør vi ete i dag om vi lèt årstida styre menyen?
Papiravisa