Før og etter 1971
Ein ny TV-serie fokuserer på det sosiale og politiske engasjementet i musikkåret 1971.
Marvin Gaye då han tok imot ein Grammy-pris på 25-årsjubileet til organisasjonen i 1983.
Foto: NTB
TV-serie
Regi: Asif Kapadia
1971: The Year That Music Changed Everything
USA 2021
Kva har Marvin Gayes What’s Goin’ On og John Lennons «Imagine» felles?
Eit politisk og sosialt engasjement som viser at rockemusikk kan be deg tenkje og ta stilling, i tillegg til å nynne, danse og ha det ganske så bra. Men så er det også årstalet. Både albumet og låten kom nemleg ut i 1971.
Det var eit år då popmusikken kom til å gripe inn i samtida på ein ny måte, noko som er utgangspunktet for TV-serien 1971: The Year That Music Changed Everything, som for tida er å finne på Apple TV+.
Asif Kapadia har serieregi, og han har eit fint lite lag av smartingar med seg på produksjonen, som viser kanalens satsing på musikkdokumentar – seinare i år kjem mellom anna Todd Haynes’ film om The Velvet Underground, ein produksjon det knyter seg høge forventningar til.
Frå arkiva
Eg har sansen for mangt ved framstillingsforma i 1971. Hovudvekta ligg på eit arkivmateriale som tek sjåaren med tilbake, og ferske intervju får tene som lydspor til desse opptaka. Fleire gonger vert viktige tekstliner frå songane projiserte over bilete som illustrerer kva artistar som Gaye og Lennon hadde på hjartet. Det verkar rett at tekstane og musikken får ein slik plass.
Eg gjekk inn i tenåra den sommaren Live Aid gjekk av stabelen i 1985, konserten som vart ei global, fjernsynssend hending som samla inn pengar til sveltande i Etiopia. Seinhausten før hadde ei rekkje sentrale britiske popartistar på den tida laga førjulshiten «Do They Know It’s Christmas» til inntekt for same sak, og berre nokre veker før hadde eit solid knippe nordamerikanske artistar følgt opp med «We Are the World».
I dag er popkulturens sosiale engasjement nærast for ein klisjé å rekne. Med det meiner eg ikkje at det ikkje er viktig eller har innverknad, berre at ingen vert overraska over det lenger. Folk som Bono (U2) balanserer ideologi, kreativitet og kommers etter beste evne, med vekslande hell, uten at nokon får kaffien i vrangstrupen.
Undervurdert
Slik var det ikkje i 1971, og det får denne TV-serien godt fram. Ved inngangen til det tiåret var det framleis usannsynleg at dei som løfta dagen din med ein bra låt, skulle skrape i det sosiale samvitet ditt med musikken dei laga, be deg om å tenkje gjennom samtidspolitiske, globale spørsmål knytte til fattigdom, sosial rettferd, rasisme, krigføring og ideologi, for å nemne nokre av tematikkane som det vert kasta lys på i TV-serien. Heilt nytt var det sjølvsagt ikkje, men det vart viktig på ein ny måte.
1971 er basert på David Hepworths bok Never a Dull Moment: 1971 The Year That Rock Exploded, som kom for fem år sidan. Det å nytte eit årstal som prisme for kulturell og historisk analyse har vorte eit mykje brukt grep – tenk berre på alle forteljingane om 1968.
Somme gonger kan det verke som om forfattarar, filmskaparar og andre forteljarar konsulterer kalenderen for å leite etter nye inngangar til oppsummering og revisjonisme. I summariske og analytiske framstillingar av historiske rørsler og samanhengar er populærkulturen likevel framleis undervurdert, noko som også kjem fram i Louis Menands ferske bok The Free World: Art and Thought in the Cold War, der eit par av artistane i 1971 vert vigde plass. Vi treng store forteljingar som løftar fram musikkens plass i det store biletet.
Øyvind Vågnes
Øyvind Vågnes er forfattar og fast musikkskribent i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
TV-serie
Regi: Asif Kapadia
1971: The Year That Music Changed Everything
USA 2021
Kva har Marvin Gayes What’s Goin’ On og John Lennons «Imagine» felles?
Eit politisk og sosialt engasjement som viser at rockemusikk kan be deg tenkje og ta stilling, i tillegg til å nynne, danse og ha det ganske så bra. Men så er det også årstalet. Både albumet og låten kom nemleg ut i 1971.
Det var eit år då popmusikken kom til å gripe inn i samtida på ein ny måte, noko som er utgangspunktet for TV-serien 1971: The Year That Music Changed Everything, som for tida er å finne på Apple TV+.
Asif Kapadia har serieregi, og han har eit fint lite lag av smartingar med seg på produksjonen, som viser kanalens satsing på musikkdokumentar – seinare i år kjem mellom anna Todd Haynes’ film om The Velvet Underground, ein produksjon det knyter seg høge forventningar til.
Frå arkiva
Eg har sansen for mangt ved framstillingsforma i 1971. Hovudvekta ligg på eit arkivmateriale som tek sjåaren med tilbake, og ferske intervju får tene som lydspor til desse opptaka. Fleire gonger vert viktige tekstliner frå songane projiserte over bilete som illustrerer kva artistar som Gaye og Lennon hadde på hjartet. Det verkar rett at tekstane og musikken får ein slik plass.
Eg gjekk inn i tenåra den sommaren Live Aid gjekk av stabelen i 1985, konserten som vart ei global, fjernsynssend hending som samla inn pengar til sveltande i Etiopia. Seinhausten før hadde ei rekkje sentrale britiske popartistar på den tida laga førjulshiten «Do They Know It’s Christmas» til inntekt for same sak, og berre nokre veker før hadde eit solid knippe nordamerikanske artistar følgt opp med «We Are the World».
I dag er popkulturens sosiale engasjement nærast for ein klisjé å rekne. Med det meiner eg ikkje at det ikkje er viktig eller har innverknad, berre at ingen vert overraska over det lenger. Folk som Bono (U2) balanserer ideologi, kreativitet og kommers etter beste evne, med vekslande hell, uten at nokon får kaffien i vrangstrupen.
Undervurdert
Slik var det ikkje i 1971, og det får denne TV-serien godt fram. Ved inngangen til det tiåret var det framleis usannsynleg at dei som løfta dagen din med ein bra låt, skulle skrape i det sosiale samvitet ditt med musikken dei laga, be deg om å tenkje gjennom samtidspolitiske, globale spørsmål knytte til fattigdom, sosial rettferd, rasisme, krigføring og ideologi, for å nemne nokre av tematikkane som det vert kasta lys på i TV-serien. Heilt nytt var det sjølvsagt ikkje, men det vart viktig på ein ny måte.
1971 er basert på David Hepworths bok Never a Dull Moment: 1971 The Year That Rock Exploded, som kom for fem år sidan. Det å nytte eit årstal som prisme for kulturell og historisk analyse har vorte eit mykje brukt grep – tenk berre på alle forteljingane om 1968.
Somme gonger kan det verke som om forfattarar, filmskaparar og andre forteljarar konsulterer kalenderen for å leite etter nye inngangar til oppsummering og revisjonisme. I summariske og analytiske framstillingar av historiske rørsler og samanhengar er populærkulturen likevel framleis undervurdert, noko som også kjem fram i Louis Menands ferske bok The Free World: Art and Thought in the Cold War, der eit par av artistane i 1971 vert vigde plass. Vi treng store forteljingar som løftar fram musikkens plass i det store biletet.
Øyvind Vågnes
Øyvind Vågnes er forfattar og fast musikkskribent i Dag og Tid.
Fleire artiklar
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.
Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB
Nato-toppen som sa det han tenkte
Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.
President Joe Biden og visepresident Kamala Harris i august 2023. Den økonomiske politikken deira bidrog til å få ned arbeidsløysa, men inflasjonen som tok av i 2022, gjorde større inntrykk.
Foto: Evan Vucci / AP / NTB
Harris blir heimsøkt av inflasjonen
Kanskje vart presidentvalet i USA 2024 avgjort ved bensinpumpene og i matbutikkane.
Noreg er på tredjeplass i kokainbruk i Europa.
Foto: Beate Oma Dahle / NTB
– Meiningslaust å straffe sjuke
Ronny Rene Raveen, tidlegare politimann og rusmisbrukar, vil ha avkriminalisering av rusmisbrukarar og unge opp til 25 år.
«Moren» utanfor Munchmuseet.
Foto: Heiko Junge / NTB
«Kva slags motiv hadde Emin for å støype ein salbar skulptur i bronse i tre utgåver under konkurransen?»
Hans Rotmo var ein flåkjefta rabulist og provokatør, skriv Audun Skjervøy.
Hans Rotmo (1948–2024)
«Det er eit før og eit etter Vømmøl Spellmannslag.»