Dokumentarfilm

Regi: Kacper Lisowski

Judges Under Pressure

Med: Igor Tuleya

Alle som har følgt med i internasjonale nyhende dei siste åra, veit ein del om det som har utvikla seg i Polen. Men å få prosessen presentert på knappe 90 minutt gjer inntrykk. Det blir ikkje betre av å sjå kor hjelpelaus giganten EU synest stå andsynes det som skjer.

Systematisk og bit for bit er det polske rettssystemet blitt demontert. Det finst ikkje lenger noka reell tredeling av makta eller det vi i dag forstår med ein rettsstat. Rett nok arbeider domstolane framleis under høgtrykk, men dersom dommarar avseier dommar styresmaktene ikkje liker, risikerer dei avskil og fengsling.

Det høgrepopulistiske partiet med det ironiske namnet Lov og rettferd (PiS) har i løpet av få år ved makta klart å endre lover og politisere rettsvesenet til eigen fordel. Kynisk fordømmer dei «vanskelege» dommarar som elitistiske, inkompetente eller endå dissidentar. Slike blir avsette og erstatta med partilojale nikkedokker.

Filmen følgjer den kompro­-
misslause dommaren Igor Tuleya i hans kamp for grunnlova og mot dei nedbrytande kreftene i PiS-leiinga. Etter kvart misser han immuniteten sin som dommar og retten til å dømme. Men han står ikkje åleine i kampen mot dei illiberale reformene regjeringa innfører. I denne utsette situasjonen møter han stadig sterkare solidaritet, både frå kollegaer i rettsvesenet og frå vanlege borgarar. Først då grunnlovsdomstolen godkjenner ei radikal innstramming av abortlova, skjønar massane kva dei er i ferd med å tape – og går ut i rekordstore demonstrasjonar. Men kanskje er kampen for rettsstaten alt tapt.

Filmen er på ingen måte balansert, men stundom treng vi slike ytringar.

I Noreg ser vi ei regjering som med alle middel motarbeider ein høgsterettsdom dei ikkje liker – mot vindmøllene på Fosenhalvøya. Stør(r)e er ikkje respekten for maktas tredeling her heller. Burde ikkje spora frå Polen skremme?

Jan H. Landro