Roman

Gaute Heivoll:

Drøm om de levende

Tiden

Spør du meg om eg har plass til endå ein oppvekstroman, seier eg ja. Oppvekstar slår meg som noko såpass allment at eg tenker det må vere plass til fleire bøker enn for eksempel Lars Saabye Christensens Beatles. Og la gå med at mange oppvekstar liknar. Menneske liknar. Menneskelege erfaringar liknar. Men kvar og ein av oppvekstromanane bør finne si form, si grunngjeving for å ha ein plass i sjangerhylla. Eg synest ikkje Gaute Heivoll har funne ei overtydande form i Drøm om de levende.

Kvar skal vi?

Vi møter den namnlause hovudpersonen, Han, gjennom ein periode frå slutten av 1940-åra til slutten av 60-åra. Romanen er bygd på historia til forfattarens eigen far. Her er fine skildringar av ein barndom under overoppsyn av Jesus, skildringar av venskap og oppdaginga av dei fortryllande skapningane jentene, av forsøk på å slå inn på rett studie- og yrkesveg og av å møte den obligatoriske veggen når livet går ein imot. Her er referansar til hendingar i tida som gjev oss den rette koloritten, som konsertar med Jim Reeves, VM på skøyter på Bislett i Oslo eller berre skildringa av kor vanskeleg det kunne vere å få seg eit glas øl på kafear i Noreg i 50- og 60-åra.

Måten vår mann møter veggen på, og kva som då hender med han, minner om sjukdomsforløpet til Kim Karlsen i Beatles, i litt for høg grad etter min smak, men eg har jo alt etablert at erfaringane våre liknar.

Vanskelegare er det at eg ikkje finn noka nemneverdig vekt eller tyngd i årets bok, samanlikna med Heivolls tidlegare romanar som Himmelarkivet, Før jeg brenner ned eller Sang for sekstiåtte forrædere. For meg er dette ei (lang) forteljing om ein ganske lite oppsiktsvekkande oppvekst. Forteljinga har heller ikkje noko anna på hjartet enn å halde historia gåande, og eg klarer ikkje å bli gripen eller særleg interessert.

Trassig lesarposisjon

Språkleg sett kan ein innvende at ei rekke gjentakingar kan vere meint suggererande, for meg blir det maner. Når lesaren heile tida må vende tilbake til omtalar av Klaus med sprekk i beinet, av Sverre som er så frimodig, og Anna med ei «åndssvak» dotter og ein son i himmelen, eller hendingar som då faren slo elgen i hel under krigen, og den gongen Han teikna si eiga hand, blir det meir og meir som hamring, utmeisling av klangar som skal skape kjensler. «Deg vil eg med overlegg i rytmar nagle fast», for å seie det fritt etter Olaf Bulls dikt «Metope».

Eg kjenner meg tvinga inn i ei slags språkleg høgtid og blir derfor ståande trassig på utsida.

Sjølv om Heivoll er ein solid og kjenslevar forfattar med observasjonsevne og presisjon som varemerke, er det ikkje alltid at alle bøker i ein forfattarskap talar til ein. Ein kan seie at kvaliteten i forfattarskapen til Heivoll ligg nettopp i det at han har eksperimentert og levert relativt forskjellige bøker og verk. Men for min del er det heilt andre Heivoll-bøker enn årets roman som gir meg noko.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er litteraturvitar og fast bokmeldar i Dag og Tid.