Roman

Natalia Ginzburg:

Alle våre gårsdager

Med føreord av Sally Rooney
Omsett av Astrid Nordang
Forlaget Oktober

Natalia Ginzburg var aktiv som forfattar midt på 1900-talet, men har fått ein renessanse i Noreg og fleire andre land dei seinaste åra. Familieleksikon og Små dyder kom på norsk for nokre få år sidan til glitrande omtaler, også av denne meldaren. I Alle våre gårsdager kan ein på ny glede seg over den italienske forfattarens særeigne evne til å levandegjere karakterar og scener på forunderleg vis.

Handlinga trer fram for oss nesten utelukkande gjennom referat av ytre hendingar. Det heile blir skildra så neddempa og liksom tilforlateleg at ein til tider nesten ikkje får med seg kor dramatisk det er. Etter kvart skjønar ein kor meisterleg teksten er skrudd saman, og at under alt det kvardagslege ligg det aller mørkaste alvor. Alle våre gårsdager er dessverre òg særs aktuell, i eit Europa der krig slett ikkje er «gårsdagar».

Den absurde krigen

I ein småby i Nord-Italia før og under den andre verdskrigen blir vi kjende med to familiar og ein stor krins av vener og kjenningar. Boka er heldigvis utstyrt med ei liste over dei viktigaste. I sentrum for det heile er ungjenta Anna, men utan at vi får noko særleg større tilgang til akkurat hennar tankar eller kjensler. Ho har to eldre brør og ei eldre syster. Brørne er erklærte antifascistar. Medan dei enno er gutungar, dannar dei ei illegal gruppe som lagar aviser. Mora er for lengst død når handlinga tar til, og snart skal søskenflokken også miste far sin. Som alt det andre tragiske i romanen, blir hendingane skildra heilt utan sentimentalitet.

Av Annas handlingsmønster skjønar ein likevel at det har verka inn på henne å bli foreldrelaus i ung alder. Ho ligg med ein gut, ikkje éin gong, men mange. Snart er ho med barn, knapt seksten år gamal. Den komande faren meiner bestemt at dei to ikkje kan gifte seg, dei er for unge og dessutan ikkje spesielt glade i kvarandre.

Korleis det går vidare med Anna og dei andre personane, får vi høyre om i del to, som flyttar mykje av handlinga til Sør-Italia. Slik gjer Ginzburg ein sveip over ein større del av landet sitt gjennom desse urolege og lagnadstunge åra, og ho skildrar dessutan alle lag av samfunnet.

Familiedrama og storpolitikk blir fletta inn i kvarandre. Her er mange lett absurde detaljar som først kan verke som komiske bagatellar i den totalt udramatiske stilen. Gradvis veks vissa hos karakterane – og hos lesaren – om at dette er det Mussolini-styrte Italia med storkrigen stadig tettare innpå. Mot slutten styrer krigen livet totalt, med mange tragiske og grufulle hendingar, men utan at Ginzburg endrar forteljemåte.

Omvend Fosse

Kanskje kan ein seie at skrivemåten hennar er ein slags «omvend Fosse», der blikket ikkje er retta mot den indre tankestraumen, men heilt mot ein ytre handlingsstraum. Her er riktig nok punktum, komma og kapittelinndelingar, men setningane er kjempelange og hendingane for ein stor del fortalde i éi lang remse med fokus på det ytre og konkrete. Teksten er fri for direkte tale og med eit blikk frå «ingen stad».

Mykje av nøkkelen til at det likevel fenger slik, ligg i Ginzburgs spesielle evne til å velje ut den eine talande detaljen. Den krevjande kvardagen til einskildmennesket trer fram, ho som må prøve å klare seg som best ho kan under omstende ho ikkje rår over. Her skjer skyting og drap, men sterkast verkar dei meir stillfarne detaljane som viser krigens gru, som når ein av hovudkarakterane står i vindauget og ser ned på rekkjer av huslause som vandrar gjennom gatene berande på madrassar.

Romanen er ei Ginzburg-bok av godt merke, framifrå omsett av Astrid Nordang. Eg opplever nok likevel Alle våre gårsdager som noko tyngre enn dei andre bøkene som har kome på norsk, og vil rå nye lesarar til å byrje med ei av dei.

Hilde Vesaas

Hilde Vesaas er forfattar, lektor og fast bokmeldar i Dag og Tid.