Sjakkinteressa heldt han til det siste: I 1972 var Dmitrij Sjostakovitsj på eit skip på veg til London samstundes med VM-kampen i Reykjavik mellom Fischer og Spasskij. Med hjelp frå radiotelegrafistane om bord kunne han fylgja utviklinga i VM-kampen, skriv historikaren I. Romanov i tidsskriftet «64», nr. 2/1982.

Det byrja i Leningrad på 1920-talet. Sjostakovitsj elska det nye mediet: stumfilmen. Han tok arbeid som akkompagnatør i kinosalen og gav publikum litt ljod til bileta. Ein gong møtte han ein mann i foajeen som såg granskande på eit sjakkbrett. Eit par publikumarar hadde forlate brettet like før for å sjå ei framsyning. Mannen fann stillinga måteleg interessant og rekna på eit par variantar. Sjostakovitsj gjekk bort og sa: «La oss ta eit parti.»

Den framande mannen granska den unge musikaren frå topp til tå, smilte og nikka med hovudet. Etter fire–fem trekk såg mannen spørjande på Sjostakovitsj, som om han tenkte «dette var då ei merkeleg opning». Sjostakovitsj meinte at mannen hadde gjort ein feil og gjekk direkte til åtak. Men snøgt var det kongen til musikaren som stod naken på brettet. Aldri før hadde Sjostakovitsj tapt eit parti så knusande. Åtaket til musikaren var så harmonisk komponert, men likevel vart han sjølv matt. Motstandaren smilte lurt.

«Har du spela lenge», spurde mannen. «Tre år». «Veit du kven eg er», spurde han vidare. «Nei», sa Sjostakovitsj perpleks. «Aleksandr Aleksandrovitsj Alekhin».

Alekhin gjekk inn i kinosalen til ei ny framsyning. Sjostakovitsj var sjølv publikum den dagen, men fekk ikkje med seg noko av handlinga. Heile tida kikka han bort mot Alekhin. Nokre år seinare, i 1927, slo Alekhin cubanaren Capablanca og vart verdsmeister. Sjostakovitsj kunne seia med byrgskap: «Eg var sparringspartnaren til Alekhin!»

Det finst mange liknande historier om møte mellom amatørar og verdsmeistrar, men denne trur eg på. Komponisten Sjostakovitsj var altfor kjend til å kunna dikta opp slikt. Han høyrde til det same sjakkmiljøet som komponisten Prokofjev og fiolinisten Ojstrakh.

Atle Grønn

Atle Grønn er internasjonal
meister i sjakk.