Noregsvenen
Då han ville styrkja det han såg som gode og truga tradisjonar i norsk kultur, vart han til velsigning for det framande landet som tok imot han.
2018: Engasjert på kontoret sitt i Dag og Tid i Oslo i januar i år.
Kven var den unge karen som sat og venta på Strand kafé i Arendal ein føremiddag i 1989? Kvifor vart han eitt av dei menneska som har tydd mest for meg og så mange andre i dei tretti åra som sidan har gått? Han hadde tusen og éin kvalitetar, og fire av dei skal me dvela ved no: målet, kokekunsten, humoren og integriteten.
Walids briljante språk synte seg alt ved det fyrste møtet, onsdag 10. mai kl. 11.00 på den vesle kafeen på bryggekanten i Arendal. Ja, språket var grunnen til at han var der. Flyktningkontoret i Arendal hadde ringt om ein arabiskspråkleg forfattar – Jaber – som budde på asylmottaket, og som dei hadde fått omsett eit par noveller av. Om eg ville lesa dei og møta Jaber? Jau, men det var eitt problem. Jaber kunne ikkje engelsk og norsk, og eg ikkje arabisk. Me trong ein tolk.
På mottaket var det ein asylsøkjar frå Bagdad som ikkje berre hadde lært seg norsk, men som hadde teke norskartium med gode karakterar: Walid. Og tolken på Strand kafé imponerte. Han var meir enn god i norsk. Han nytta norsk på ein leikande og diktarisk måte, samstundes som han integrerte biletrikdommen frå morsmålet sitt i det nye målet.
Tjue år seinare fekk eg eit inntrykk av arabisken hans. På eit universitet i Midtausten måtte me spørja ei gruppe studentar om vegen. Dei såg nonchalante ut heilt til Walid opna munnen. I arabisken hans lydde hundreår av litteratur og tradisjon. Dei unge gjekk opp i gjev akt, slått av vørdnad.
I Arendal vart han snøgt ein elska morsmålslærer for flyktningborn med arabisk opphav. Born elska Walid – borna mine òg. Det leikande språket hans var ein veg til hjarta deira, men det var òg kjøkenet hans. Walid introduserte oss for eit ukjent midtaustenkjøken, i ei tid då du vart vist til apoteket om du spurde etter kvitlauk i butikken. I Bamsevegen 3 i Arendal vanka det ikkje berre bamseklemmar, men òg falafel, hummus, dolme, tahini, spisskum, kyllinggryte, lammegryte og bamje.
Eit viktig krydder til dei overdådige måltida var Walids mål: historiene, innsikta, kunnskapane, perspektiva. Ei av dei siste helsingane eg fekk frå ein dødsmerkt Walid no i sommar, lydde: «Kjære bror, eg har ikkje ete bamje på lenge. Kan vi ete saman ein av dagane? Eg kjøper inn dei beste varene på marknaden. Eg lagar maten med ekte smør, økologisk kjøt, og vin om du drikk.» Kjærleiken til nynorsk var ein del av målmedvitet hans.
Ein annen ingrediens i måltida og i livet var humoren og låtten. Eg veit vel ikkje om nokon eg har ledd så mykje og lenge med. Me lo og lo, av arabarane, av nordmennene, av venstresida, av høgresida, av menneska, av oss sjølve. Men i humoren var eit mørker, som han skriv om i eit essay frå 1994, «Tre arabere i Arendal». Etter å ha skildra opplevinga av tortur i eit syrisk fengsel, skriv han: «Denne opplevelsen var et vendepunkt for meg. Den satte et nihilistisk preg på mitt liv. Den førte til at jeg begynte å uttrykke min skuffelse og sorg på en humoristisk måte. For som menneske ble jeg drept i dette fengselet.»
Av di Walid lærte seg norsk, og var elskverdig og høfleg, skjelmsk og kunnskapsrik, kunne ein tenkja at dei fyrste åra i Noreg gjekk som ein leik. Men dei vart vanskelege då Walid byrja å nytta ein grunnlovsfesta ytringsfridom. Tre månader før møtet på Strand kafé sende Iran ut ein dødsdom over forfattaren Salman Rushdie for romanen Sataniske vers. Året etter gjekk Irak til åtak på Kuwait, og Golfkrigen byrja. Walid såg med uro på at medinnvandrarar i Arendal vart radikaliserte. I Agderposten byrja han å skriva artiklar som åtvara mot politisk islam, slik avisa elles var full av åtvaringar mot alt frå sørlandskristendom til USAs utanrikspolitikk.
Då foreldre tok borna sine ut av morsmålsundervisninga der Walid var tilsett, var det ingen i norsk offentlegheit som støtta han. Då leiaren for pakistansk kulturkontor skreiv eit trugande lesarbrev med overskrifta «Salman Rushdie 2», var det ingen offentlege tilsette eller politikarar som støtta han.
Det kom av feigskap og frykt. Framleis var 1970-talets marxistar aktive, og dei hadde vorte forsterka av 1990-talets kulturrelativistar. Dei hadde makt, og dei stigmatiserte forsvar av det norske og kritikk av det unorske. Walid skjøna ikkje at dei fremste til å fremja norsk religionskritikk gav raudt kort til religionskritiske innvandrarar.
Heller ikkje i den nasjonale offentlegheita fekk han støtte. Av ein fast tilsett kommentator i ei riksavis vart debutboka feia vekk med at «Walid al-Kubaisi representerer ikke andre enn seg selv». Ein norskfødd forfattar ville aldri ha vorte avvist slik. Walid skreiv jo i ein tradisjon der ein forfattar fyrst og fremst representerer nettopp seg sjølv.
Så kor låg eigenleg rasismen? Kan henda låg han i det offentlege Noreg som med moralsk og økonomisk stønad lét innvandrarane fyrst og fremst verta representerte av religiøse leiarar. Dette vart ei av kampsakene til Walid. Alt i 1994 la han planar om organisasjonen «Det arabiske ords liga», med irakiske og palestinske forfattarar, journalistar og studentar. Han visste tidleg at innvandrarar sjølve måtte skipa sekulære og kulturelle organisasjonar. I dag tar me farvel med han som vart gudfar for eit mangfald av slike i Noreg.
Ti år i Arendal. Ti år som forfattar på Tøyen. Ti år som statsstipendiat med Dag og Tid-kontor. Integrert. Med integritet. Dette er den fjerde og viktigaste kvaliteten. Med statsstipendet følgde anerkjenninga og invitasjonane. Han kunne kjøpa seg bustad og bil.
Nytta han så dei neste åra til å innynda seg oppover i det norske kulturhierarkiet? Nei. No synte han kva han var laga av. Slik han sjølv hadde vore ein utstøytt, som det kunne ha sosiale omkostningar å syna seg med, intensiverte han no samarbeidet med folk i utsette og utstøtte posisjonar, kontaktar som kunne stå i vegen for ytterlegare anerkjenning.
Noregs mange djupe dalar er som eit bilete på dei like djupe skyttargravene i det politiske og verdimessige landskapet vårt, ikkje minst når det kjem til dei tre i-ane: innvandring, islam og integrering. Walid rørte seg fritt i det norske landskapet, som om skyttargravene ikkje fanst. Når me tar innover oss at han ikkje er her lenger, må me samstundes ta han med oss vidare.
Me lyser fred over minnet til Walid.
Håvard Rem
Denne teksten vart framført i gravferda til Walid al-Kubaisi, Vestre gravlund nye kapell 14. august 2018.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Kven var den unge karen som sat og venta på Strand kafé i Arendal ein føremiddag i 1989? Kvifor vart han eitt av dei menneska som har tydd mest for meg og så mange andre i dei tretti åra som sidan har gått? Han hadde tusen og éin kvalitetar, og fire av dei skal me dvela ved no: målet, kokekunsten, humoren og integriteten.
Walids briljante språk synte seg alt ved det fyrste møtet, onsdag 10. mai kl. 11.00 på den vesle kafeen på bryggekanten i Arendal. Ja, språket var grunnen til at han var der. Flyktningkontoret i Arendal hadde ringt om ein arabiskspråkleg forfattar – Jaber – som budde på asylmottaket, og som dei hadde fått omsett eit par noveller av. Om eg ville lesa dei og møta Jaber? Jau, men det var eitt problem. Jaber kunne ikkje engelsk og norsk, og eg ikkje arabisk. Me trong ein tolk.
På mottaket var det ein asylsøkjar frå Bagdad som ikkje berre hadde lært seg norsk, men som hadde teke norskartium med gode karakterar: Walid. Og tolken på Strand kafé imponerte. Han var meir enn god i norsk. Han nytta norsk på ein leikande og diktarisk måte, samstundes som han integrerte biletrikdommen frå morsmålet sitt i det nye målet.
Tjue år seinare fekk eg eit inntrykk av arabisken hans. På eit universitet i Midtausten måtte me spørja ei gruppe studentar om vegen. Dei såg nonchalante ut heilt til Walid opna munnen. I arabisken hans lydde hundreår av litteratur og tradisjon. Dei unge gjekk opp i gjev akt, slått av vørdnad.
I Arendal vart han snøgt ein elska morsmålslærer for flyktningborn med arabisk opphav. Born elska Walid – borna mine òg. Det leikande språket hans var ein veg til hjarta deira, men det var òg kjøkenet hans. Walid introduserte oss for eit ukjent midtaustenkjøken, i ei tid då du vart vist til apoteket om du spurde etter kvitlauk i butikken. I Bamsevegen 3 i Arendal vanka det ikkje berre bamseklemmar, men òg falafel, hummus, dolme, tahini, spisskum, kyllinggryte, lammegryte og bamje.
Eit viktig krydder til dei overdådige måltida var Walids mål: historiene, innsikta, kunnskapane, perspektiva. Ei av dei siste helsingane eg fekk frå ein dødsmerkt Walid no i sommar, lydde: «Kjære bror, eg har ikkje ete bamje på lenge. Kan vi ete saman ein av dagane? Eg kjøper inn dei beste varene på marknaden. Eg lagar maten med ekte smør, økologisk kjøt, og vin om du drikk.» Kjærleiken til nynorsk var ein del av målmedvitet hans.
Ein annen ingrediens i måltida og i livet var humoren og låtten. Eg veit vel ikkje om nokon eg har ledd så mykje og lenge med. Me lo og lo, av arabarane, av nordmennene, av venstresida, av høgresida, av menneska, av oss sjølve. Men i humoren var eit mørker, som han skriv om i eit essay frå 1994, «Tre arabere i Arendal». Etter å ha skildra opplevinga av tortur i eit syrisk fengsel, skriv han: «Denne opplevelsen var et vendepunkt for meg. Den satte et nihilistisk preg på mitt liv. Den førte til at jeg begynte å uttrykke min skuffelse og sorg på en humoristisk måte. For som menneske ble jeg drept i dette fengselet.»
Av di Walid lærte seg norsk, og var elskverdig og høfleg, skjelmsk og kunnskapsrik, kunne ein tenkja at dei fyrste åra i Noreg gjekk som ein leik. Men dei vart vanskelege då Walid byrja å nytta ein grunnlovsfesta ytringsfridom. Tre månader før møtet på Strand kafé sende Iran ut ein dødsdom over forfattaren Salman Rushdie for romanen Sataniske vers. Året etter gjekk Irak til åtak på Kuwait, og Golfkrigen byrja. Walid såg med uro på at medinnvandrarar i Arendal vart radikaliserte. I Agderposten byrja han å skriva artiklar som åtvara mot politisk islam, slik avisa elles var full av åtvaringar mot alt frå sørlandskristendom til USAs utanrikspolitikk.
Då foreldre tok borna sine ut av morsmålsundervisninga der Walid var tilsett, var det ingen i norsk offentlegheit som støtta han. Då leiaren for pakistansk kulturkontor skreiv eit trugande lesarbrev med overskrifta «Salman Rushdie 2», var det ingen offentlege tilsette eller politikarar som støtta han.
Det kom av feigskap og frykt. Framleis var 1970-talets marxistar aktive, og dei hadde vorte forsterka av 1990-talets kulturrelativistar. Dei hadde makt, og dei stigmatiserte forsvar av det norske og kritikk av det unorske. Walid skjøna ikkje at dei fremste til å fremja norsk religionskritikk gav raudt kort til religionskritiske innvandrarar.
Heller ikkje i den nasjonale offentlegheita fekk han støtte. Av ein fast tilsett kommentator i ei riksavis vart debutboka feia vekk med at «Walid al-Kubaisi representerer ikke andre enn seg selv». Ein norskfødd forfattar ville aldri ha vorte avvist slik. Walid skreiv jo i ein tradisjon der ein forfattar fyrst og fremst representerer nettopp seg sjølv.
Så kor låg eigenleg rasismen? Kan henda låg han i det offentlege Noreg som med moralsk og økonomisk stønad lét innvandrarane fyrst og fremst verta representerte av religiøse leiarar. Dette vart ei av kampsakene til Walid. Alt i 1994 la han planar om organisasjonen «Det arabiske ords liga», med irakiske og palestinske forfattarar, journalistar og studentar. Han visste tidleg at innvandrarar sjølve måtte skipa sekulære og kulturelle organisasjonar. I dag tar me farvel med han som vart gudfar for eit mangfald av slike i Noreg.
Ti år i Arendal. Ti år som forfattar på Tøyen. Ti år som statsstipendiat med Dag og Tid-kontor. Integrert. Med integritet. Dette er den fjerde og viktigaste kvaliteten. Med statsstipendet følgde anerkjenninga og invitasjonane. Han kunne kjøpa seg bustad og bil.
Nytta han så dei neste åra til å innynda seg oppover i det norske kulturhierarkiet? Nei. No synte han kva han var laga av. Slik han sjølv hadde vore ein utstøytt, som det kunne ha sosiale omkostningar å syna seg med, intensiverte han no samarbeidet med folk i utsette og utstøtte posisjonar, kontaktar som kunne stå i vegen for ytterlegare anerkjenning.
Noregs mange djupe dalar er som eit bilete på dei like djupe skyttargravene i det politiske og verdimessige landskapet vårt, ikkje minst når det kjem til dei tre i-ane: innvandring, islam og integrering. Walid rørte seg fritt i det norske landskapet, som om skyttargravene ikkje fanst. Når me tar innover oss at han ikkje er her lenger, må me samstundes ta han med oss vidare.
Me lyser fred over minnet til Walid.
Håvard Rem
Denne teksten vart framført i gravferda til Walid al-Kubaisi, Vestre gravlund nye kapell 14. august 2018.
Walid skjøna ikkje at dei fremste til å fremja norsk religionskritikk gav raudt kort til religionskritiske
innvandrarar.
Fleire artiklar
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.
Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB
Nato-toppen som sa det han tenkte
Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.
President Joe Biden og visepresident Kamala Harris i august 2023. Den økonomiske politikken deira bidrog til å få ned arbeidsløysa, men inflasjonen som tok av i 2022, gjorde større inntrykk.
Foto: Evan Vucci / AP / NTB
Harris blir heimsøkt av inflasjonen
Kanskje vart presidentvalet i USA 2024 avgjort ved bensinpumpene og i matbutikkane.
Noreg er på tredjeplass i kokainbruk i Europa.
Foto: Beate Oma Dahle / NTB
– Meiningslaust å straffe sjuke
Ronny Rene Raveen, tidlegare politimann og rusmisbrukar, vil ha avkriminalisering av rusmisbrukarar og unge opp til 25 år.
«Moren» utanfor Munchmuseet.
Foto: Heiko Junge / NTB
«Kva slags motiv hadde Emin for å støype ein salbar skulptur i bronse i tre utgåver under konkurransen?»
Hans Rotmo var ein flåkjefta rabulist og provokatør, skriv Audun Skjervøy.
Hans Rotmo (1948–2024)
«Det er eit før og eit etter Vømmøl Spellmannslag.»